સંજુ વાળાનાં કાવ્યો: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
()
No edit summary
 
(18 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1: Line 1:
{{BookCover
{{BookCover
|cover_image = File:2_jpg
|cover_image = File:9_Sanju_Vala_Kavya_Title.jpg
|title = સંજુ વાળાનાં કાવ્યો<br>
|title = સંજુ વાળાનાં કાવ્યો<br>
|editor = મિલિન્દ ગઢવી<br>
|editor = મિલિન્દ ગઢવી<br>
}}
}}
 
<br>
 
{{Box
 
|title = પ્રારંભિક
|content =
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ|‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ]]
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]]
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સંપાદક-પરિચય|સંપાદક-પરિચય]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ભાષાને ભેદતી નિગૂઢ ભાવ પરાયણતા|ભાષાને ભેદતી નિગૂઢ ભાવ પરાયણતા]]
'''ગીતઃ'''
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સર્જક-પરિચય|સર્જક-પરિચય]]
'''‘રાગાધીનમ’'''
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/કૃતિ-પરિચય|કૃતિ-પરિચય]]
 
}}
== અણીએ ઊભા ==
<br>
 
{{Box
<poem>
|title = અનુક્રમ
ઝીણું જો ને!
|content =
જો, જડવાની અણીએ ઊભાં!
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/અણીએ ઊભા|અણીએ ઊભા]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/અનભે ગતિ|અનભે ગતિ]]
મણ આખામાં કયા કણ સાચા, પડશે કેમ પતીજ?
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/નિમ્નસ્તર વાત|નિમ્નસ્તર વાત]]
બીજ વચાળે ક્યાં છુપાયાં બોલો હે ઉદ્ભીજ!
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/કંઈ|કંઈ]]
ઓરું જો ને!
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ઘરમાં|ઘરમાં]]
જો, અડવાની અણીએ ઊભાં!
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/આપણે|આપણે]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/તું નહીં તો|તું નહીં તો]]
થડ વિનાની ઝૂરે ડાળી, ડાળ વિનાનું પાન;
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/આજીજી|આજીજી]]
મરમ જાણવા મરમી બેઠાં ધરી વૃક્ષનું ધ્યાન!
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/આંબલો|આંબલો]]
ઊંચું જો ને!
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/પડછાયા ઓઢીએ|પડછાયા ઓઢીએ]]
જો, ઊડવાની અણીએ ઊભાં!
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/અડધાં કમાડ|અડધાં કમાડ]]
</poem>
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ઘાસની સળી|ઘાસની સળી]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/મરણોન્મુખ|મરણોન્મુખ]]
== અનભે ગતિ ==
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/હજુ|હજુ]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/એક ઝાલું ત્યાં|એક ઝાલું ત્યાં]]
<poem>
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/પ્રથમ વરસાદ|પ્રથમ વરસાદ]]
પાંખમાં પવન આંખમાં લીધું આભલું મથોમથ
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/છેલબટાઉ કુંજમનનું ગીત|છેલબટાઉ કુંજમનનું ગીત]]
પંખી ઊડ્યાં અનભે ઝીણું ચાંચમાં ઝાલી તથ.
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/મિલમજૂરોનું સહગાન|મિલમજૂરોનું સહગાન]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સખીરી-૭|સખીરી-૭]]
:::પહેલું જ્યાં આકાશ વળોટ્યું
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/મિરાત...|મિરાત...]]
::::ખરવા લાગ્યો ભાર,
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સંકેલી લીધા|સંકેલી લીધા]]
:::પિચ્છ ખર્યાં ને કલગી ખરી
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/કવિ!|કવિ!]]
:::ઓગળ્યા રે આકાર.
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સાધો!|સાધો!]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/....મ્હેણું !|....મ્હેણું !]]
ત્યાં જ લગોલગ આવવા લાગ્યો સાત ઘોડા’ળો રથ
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/જી|જી]]
પંખી  ઊડ્યાં  અનભે  ઝીણું  ચાંચમાં  ઝાલી તથ.
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ઘા|ઘા]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સૂરદાસ|સૂરદાસ]]
:::કેટલી વખત? ભેદવાં હજુ
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/એક અ-નિયંત્રિત ગઝલ|એક અ-નિયંત્રિત ગઝલ]]
::::કેટલાં દિગ્દિગંત?
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/વણજારા...રે|વણજારા...રે]]
:::પૂછીએ તો પડઘાઈને પાછો
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/પરિત્રાણ મૂકી|પરિત્રાણ મૂકી]]
::::ક્યાંય ઠેલાતો અંત.
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ક્યાંથી લાવીએ? –|ક્યાંથી લાવીએ? –]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/નક્કર ખાતરી|નક્કર ખાતરી]]
ભીંસતી ઠાંસોઠાંસ આ ખુલ્લાશ થઈ ઇતિ ને અથ,
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/મૂર્તિ કોતરાવી|મૂર્તિ કોતરાવી]]
પંખી  ઊડ્યાં  અનભે  ઝીણું ચાંચમાં ઝાલી તથ.
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/જિવાડશે|જિવાડશે]]
</poem>
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ચત-બઠ|ચત-બઠ]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ગુણીજન|ગુણીજન]]
== નિમ્નસ્તર વાત ==
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ભેદે ભાષાનું વર્તુળ!|ભેદે ભાષાનું વર્તુળ!]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/બોલે ઝીણા મોર|બોલે ઝીણા મોર]]
<poem>
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/મોતી કૈસા રંગા?|મોતી કૈસા રંગા?]]
:::::વાત આમ નિમ્નસ્તર, સમાચારલક્ષી
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/શું કરું?|શું કરું?]]
::સામેના ઘરનંબર સત્તરનાં અંધારે રોજ નવું ઊતરતું પક્ષી
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/પ્રમાણિત છે સાહેબ|પ્રમાણિત છે સાહેબ]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સાધુ છે સાહેબ|સાધુ છે સાહેબ]]
:::આખ્ખી સોસાયટીને અત્તરના ફાયામાં ફેરવી દે એવા કૈં ઠાઠ,
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/વારી વારી... જઈશું !|વારી વારી... જઈશું !]]
::બાજુના ફળિયામાં દેસાઈ દંપતીની આંખો થઈ રહી જાતી આઠ
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/કવિ|કવિ]]
:શેઈમ શેઈમ બબડીને ઘરમાં પુરાઈ જતા પાડોશી ભદ્રકાન્ત બક્ષી
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/એવાય દિવસો આવશે|એવાય દિવસો આવશે]]
:::::વાત આમ નિમ્નસ્તર, સમાચારલક્ષી
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/લે લાગી છે|લે લાગી છે]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/લ્હાવો લે છે|લ્હાવો લે છે]]
:::પક્ષી પણ એવાં ચબરાક, બધી ઝળાંહળાં છોડીને અંધારાં તાકે,
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/રાજા!|રાજા!]]
:કેમ જાણે એને સહુ જાણ હોય : કઈ ડાળે ઋતુ વિના ય ફળ પાકે.
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/તને રાણી!|તને રાણી!]]
::::ઉપરાન્ત સમજે કે, જાત કેમ છુટ્ટી મુકાય કેમ રહેવાની રક્ષી
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/સમજાતાં નથી|સમજાતાં નથી]]
:::::વાત આમ નિમ્નસ્તર, સમાચારલક્ષી
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/છરી|છરી]]
</poem>
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/કબ્રસ્તાનમાં આંબલી|કબ્રસ્તાનમાં આંબલી]]
 
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/ખનન|ખનન]]
== કંઈ ==
* [[સંજુ વાળાનાં કાવ્યો/દોહા-૧|દોહા-૧]]
 
  }}
<poem>
:::જાણ્યું એવું જડ્યું નહીં કંઈ.
બહુ ઝંઝેડ્યાં ઝાડ પરંતુ પડ્યું નહીં કંઈ.
 
વનમાં ઝાઝા વાંસ, વાયરા શિષ ધુણાવી વાતા,
લળક ઢળક સહુ ડાળ, ઘાસને ચડે હિલોળા રાતા,
બધું બરાબર કિન્તુ સ્વરમાં ચડ્યું નહીં કંઈ.
::::: જાણ્યું એવું જડ્યું નહીં કંઈ.
 
શુષ્ક સરોવર, સાંજ; નહીં કોઈ ગલ, હંસો રઢિયાળા,
રડવાનું એક સુખ લેવા ત્યાં પહોંચ્યા સંજુ વાળા,
આંખ, હૃદય ને કર જોડ્યા પણ રડ્યું નહી કંઈ,
::::: જાણ્યું એવું જડ્યું નહીં કંઈ.
</poem>
 
== ઘરમાં ==
 
<poem>
બેવડ વળીને કોઈ ખૂણામાં ઊંધમૂંધ સૂતું હો અંધારું :
::::ઘરમાં તો એવું પણ હોય.
તું ધારે ચકલીની લોહીઝાણ ચાંચ વિશે, કાચ વિશે હું ધારું :
::::ઘરમાં તો એવું પણ હોય.
 
મોભાદાર પહેરવેશ પહેરીને બેઠેલા દીવાનું સ્થાન હોય નક્કી,
અજવાળું ઓરડામાં આમતેમ ફર્યા કરે જાણે કોઈ વૃદ્ધા હોય જક્કી.
સૌ સૌને પોતાનાં ગીત હોય તેમ છતાં ગણગણવું સૌનું સહિયારુ :
 
::::ઘરમાં તો એવું પણ હોય
::બેવડ વળીને કોઈ ખૂણામાં ઊંધમૂંધ સૂતું હો અંધારું :
::::ઘરમાં તો એવું પણ હોય.
 
ચપટીભર ઘટના ને ખોબોએક સપનાં લઈ વહી જાશે પાંચસાત દાયકા,
સગપણના સરવાળા દંતકથા કહેવાશે, વાંધા પડે તો ઊડે વાયકા.
તું કહેતી સામેની બારી તે આપણું આકાશ છે, હું કહેતો વારુઃ
 
::::ઘરમાં તો એવું પણ હોય
::બેવડ વળીને કોઈ ખૂણામાં ઊંધમૂંધ સૂતું હો અંધારું :
::::ઘરમાં તો એવું પણ હોય.
</poem>
 
== આપણે ==
 
<poem>
એક ઊંચી દીવાલ અને આપણે  
ઓ બાજુ નિરાંતે ઢોળાતા છાંયડા
આ બાજુ લ્હાય લ્હાય ડંખ્યા રે સાપણે....
 
ટેકરીની ટોચ પરે બાંધ્યા મુકામ એમાં રોજ રોજ કારમા દુકાળ,
ટીપું હયાતીને સાચવવી કેમ, અહીં ખીણ બાજુ ખેંચે છે ઢાળ
સધિયારો આપો તો શિખર પર પહોંચીએ
પંપાળો, તો જઈને વસીએ રે પાંપણે...
એક ઊંચી દીવાલ અને આપણે
 
થડને વળગેલ કોઈ વેલીની જેમ અમે વીંટાયા પોતાની જાતને
પાંગરવું પીમળવું ખરવું ખોવાઈ જવું અર્પણ આ લીલી ઠકરાતને
એવા ઉથાપો કે જન્માન્તર ઊખડે
થાપો, તો છેક કોઈ તળિયાની થાપણે...
એક ઊંચી દીવાલ અને આપણે
</poem>
 
== તું નહીં તો ==
 
<poem>
તું નહીં તો શું? તું નહીં તો શું?
એવા સવાલ સાંજ પડતાં સુધીમાં તો થઈ જાતા વૈશાખી લૂ.
 
માથા પર સણસણતા તોરભર્યા રઘવાટે
{{Space}}નીકળું હું છાંયડાની શોધમાં.
પાનીમાં ખૂંપેલી રસ્તાની કાંકરીઓ
{{Space}}કહેતી કે જીવતર અવરોધમાં.
 
સુક્કું કોઈ ઝાડ ખર્યાં પાંદડાંમાં ખખડીને પાછા વળવાનું મને કહેતું.
તું નહીં તો શું? તું નહીં તો શું?
 
છાતી તો ઠીક છેક જીવ સુધી પહોંચીને
{{Space}}ભીંસે આ પહાડોનો ડૂમો.
સાંભળશે કોણ મારા કંઠમાં ને કંઠમાં જ
{{Space}}સામટી સુક્કાઈ જતી બૂમો
આંગળી વઢાય એને ભૂલી શકાય પણ ભૂલ્યો ભુલાય નહીં તું
</poem>
 
== આજીજી ==
 
<poem>
:::::અરજ વિનવણી આજીજી  
શું કરીએ, કઈ રીતે રહેશો રાજી જી?
 
તમે કહો તે ઓઢું, પહેરું, તમે કહો તે સાચું,
મધ-કાજળને લઢી, સુરમો આંખે આંજી નાચું.
:::::તમ કાજે લ્યો વસંત વેડું તાજી જી,
::::શું કરીએ, કઈ રીતે રહેશો રાજી જી?
 
ઝાકળનાં પાથરણે પાડું સુગંધની ખાજલિયું,
વ્હાલપથી નીતરતી રસબસ બંધાવું છાજલિયું.
:::::હરખે હરખે હારું રે ભવબાજી જી,
:::::શું કરીએ, કઈ રીતે રહેશો રાજી?
</poem>
 
== આંબલો ==
 
<poem>
 
::ઉંબરા મોઝાર મ્હોર્યો આંબલો  
છાતીની મોઝાર મ્હોરી શાખ રે ...
 
અવળા તે હાથની આડશ્યું કરીને કાંઈ
:::: સવળે પેટાવ્યા દીવા ગોખમાં
નમતાં નેવાંથી ઢળી જાય અંજવાસ
::::: એને કેમ ભર્યો જાય ફૂટી બોખમાં?
 
ફળિયું ધીખે ‘ને ધીખે ઓરડો
એને આકરો ધીખે છે વૈશાખ રે...
છાતીની મોઝાર મ્હોરી શાખ છે...
 
હોય જો કપાસ એને ખાંતેખાંતે કાંતીએ
::::: ને કમખો વણીને કાંઈ પહેરીએ.
માથાબૂડ આપદાનાં ઝળૂબ્યાં રે ઝાડ
::::: ઝીણા નખ થકી કેટલાંક વહેરીએ
 
મોભ રે મૂકીને ઊડ્યો મોરલો
ભેળી ઊડી હાલી બેઉં આંખ રે...
છાતીની મોઝાર મ્હોરી શાખ રે....
</poem>
 
== પડછાયા ઓઢીએ ==
 
<poem>
::લીલી લીંબુડી ઝીણી પાંદડી રે
::પાંદડીના પડછાયા ઓઢીએ.
સખીરી, અમે પાંદડીના પડછાયા ઓઢીએ.
::સાળુ ખેંચીને કહે વગડાઉ હાથ
::સ્હેજ પડખામાં આવીને પોઢીએ.
સખીરી, કહે પડખામાં આવીને પોઢીએ.
 
::પડતર પરસાળમાં ઊગે અસુખ
::સાવ ખુલ્લું તડાક મારું છાપરું.
હળવી બોલાશ કોઈ સાંભળે, ન સાંભળે
::ત્યાં, ચૌટે વેરાઈ જતી આબરૂ
::સૌંસરવી રાત ઝીલું અંધારાં
::તોય રહું ખાલીની ખાલી પરોઢિયે.
::સખીરી રહું ખાલીની ખાલી પરોઢિયે.
 
::ઓચિંતા ઉભારે ચડતાં ખેંચાણ
::જાય વીખરાતી ચારેકોર જાત,
::એક એક અંગતતા એકઠી કરું
::ને વળી માંડું હું ઓટલે ખેરાત.
અખ્ખાયે ગામના ઉતાર જેવા રસ્તાઓ
::::ડોકાતા છેક મારી ડોઢીએ.
સખીરી, રહે ડોકાતા છેક મારી ડોઢીએ.
</poem>
 
== અડધાં કમાડ ==
 
<poem>
:::::અડધાં કમાડ અમે વાખ્યાં
ઉંબરથી મોભ લગી અડવડતાં અંધારાં
::::: ઝાઝાં ઢોળ્યાં ને થોડાં ચાખ્યાં...
 
:::તાંબાની તાસકમાં ઠાર્યો કંસાર
:::રાત ઠારી કેમેય નથી ઠરતી,
:::આઠે પહોર જેના ઊડતી વરાળ
:::એવી હું કહેતાં ધગધગતી ધરતી.
 
કારણમાં એવાયે દિવસો પણ હોય
::: જેને સોણલે સાજણ નથી રાખ્યા..
::::: અડધાં કમાડ અમે વાખ્યાં
 
:::હું રે ચબૂતરાની ઝીણેરી જાર્ય
:::કોઈ પારેવું આવે નહિ ચણવા
:::મુઠ્ઠીયે હોઉં અને માણુયે હોઉં
:::કોણ બેઠું છે દાણાઓ ગણવા.
 
સવળાં બોલાવીએ તો અવળાં સમજાય
::: એવાં કવળાં તે વેણ કોણે દાખ્યાં?
::::: અડધાં કમાડ અમે વાખ્યાં
</poem>
 
== ઘાસની સળી ==
 
<poem>
::::ઉતાવળી ઉંબર પર આવી ઊભી રહી
સખીરી, કોઈ પવનના સુસવાટામાં
::::::: ફંગોળાતી સુક્કા ઘાસની સળી.
 
મન સાબુનું ફીણ અમસ્તું મુઠ્ઠી ભરતાં પાણી થઈ રહી જાતું,
અમે જનમથી અંધમતિ કે, પરપોટાને માની બેઠા ધાતુ
:::: સખીરી, પજવે અપરંપાર મને
:::::::     ફળિયામાં ફળતી દાડમડી.
::::::: ઉતાવળી ઉંબર પર આવી ઊભી રહી.
 
ડહોળાતા દિવસોને વળગી પડું ઘડીમાં ટશિયે ટશિયે તૂટું,
કહો, કહો જી કેમ કરીને લોહીવગી આ લેણદેણથી છૂટું?
:::: સખીરી, આંસુથી ઉજાળ્યા માજમ ઓરડા
::::::: ઓસિરયું ઉજાળતાં ના આવડી
::::::: ઉતાવળી ઉંબર પર આવી ઊભી રહી
</poem>
 
== મરણોન્મુખ ==
 
<poem>
કાને બહેરાશ અને આંખોમાં હરે ફરે મોતિયો
ઓલવાતાં અંગોને જાળવવા ઝૂઝે રે
:::: ઝાકળના ખેતરે રખોપિયો...
 
ચોપનમા વરસે છેક ગોઠવાતા ઘરઘરણે
:::: કુંડળીમાં પાડ્યું તેં વાંકડું
વાત-વાતે નડતાં કમૂરતાં ને પંચક તે
:::: ગાડે ઘલાય નહીં લાકડું
કહ્યામાં રહ્યા નહીં એક્કે ઇશારા
:::: ‘ને હોઠ પર થીજી સિસોટિયો...
કાને બહેરાશ અને આંખોમાં હરે ફરે મોતિયો...
 
મુઠ્ઠી તણખલાંની કાયાને ચરી જાય
:::: વગડાઉં લ્હેરખીનું ટોળું,
આથમતી વેળાએ ઝાંખુ ઝબૂકે તું
:::: ફૂટેલા ભાગ્યનું કચોળું.
 
અડધેરું વય વહ્યું પાણીને મૂલ
:::: અને અડધાનું ગવડાવે જિયો.. જિયો..
કાને બહેરાશ અને આંખોમાં હરે ફરે મોતિયો...
</poem>
 
== હજુ ==
 
<poem>
હજુ પ્રભાતી સ્વર ઊઘડતા તુલસીક્યારો સીંચી
હજુ મને એ લય ગણગણવો ગમતો આંખો મીંચી
 
હજુ પવનમાં ભેજ વહે છે, હજુ ઢાળ છે લીલા,
હજુ ઋતુઓ વળાંક લઈને છેડે કંઠ સૂરીલા.
હજુ કોઈ માળામાં પ્રગટે પહેલવહેલું ચીં..ચીં..
હજુ મને એ લય ગણગણવો ગમતો આંખો મીંચી
 
હજુ ક્યાંક આથમતી વેળે બેસી બે-ત્રણ વૃદ્ધા
હજુ વિગતના સ્વાદ ચગળતી ખખડધજ સમૃદ્ધા
હજુ વયસ્કા પુત્રી ઉત્તર વાળે નજરે નીચી
હજુ મને એ લય ગણગણવો ગમતો આંખો મીંચી.
 
હજુ નદીના કાંઠે કોઈ કૂબામાં ગાતી મુનિયા.
હજુ ય ચાંદામામા કહીને મા દેખાડે દુનિયા.
હજુ ય નવતર રંગ પકડવા તું પકડે છે પીંછી
હજુ મને એ લય ગણગણવો ગમતો આંખો મીંચી
</poem>
 
== એક ઝાલું ત્યાં ==
 
<poem>
એક ઝાલું ત્યાં તેર વછૂટે......
અણધાર્યું કોઈ ગીત વીંધીને
:::: લોહી વીંધીને જાય ઘસાતું પગ અંગૂઠે
 
:::: રાસબરીના નીતર્યા છાંયે
:::: બેસતાં લાધે જાંબલી અભિજ્ઞાન
:::: જ્ઞાન કબૂતર—જ્ઞાન કવિતા
:::: જ્ઞાન ચોર્યાસી માળનું હો મકાન
જ્ઞાન પડીકું ખૂલશે પછી
:::: જાંબલી ટશર ફૂટશે રે કાંઈ કાનની બૂટે
 
:::: ઘૂંટડો ભરી શું ય પીધું કે
:::: રાગરાગિણી થઈને લીલી નદીઓ વહે
:::: રાગ લપેટું – રાગ વછોડું
:::: ઝાટકી ઝીણો વળ ચઢાવું, સદીઓ વહે
કેટલી ઝીણું ઝીંક! ઝિલ્લારે
:::: આંખ સલામત રહી જતી ને દેખવું ફૂટે
</poem>
 
== પ્રથમ વરસાદ ==
 
<poem>
સખિયન ! મેઘાડમ્બર
સખિયન ! રે નિલામ્બર
 
સખિયન ! ફાટ ફાટ ગોરમ્ભો તૂટે
સખિયન ! અંતઃકરણથી ધોધ વછૂટે
સખિયન ! થડકારા ઝિલાય વખમ્ભર
 
સખિયન ! ધણણણ ધણણણ ગર્જત બાજત ઢોલ મૃદંગો
સખિયન ! હડૂડૂડૂ હડૂડૂડૂ લેવત હય ગજરાજ અઠિંગો
સખિયન ! અરવ અંકોડે ઝળક ઝળક ઝળકાતાં ઝુમ્મર
 
સખિયન ! કંઠ કૂંપળવત્ ઝિલમિલ છેડત મધ્ધિમ સ્વરમાં રાગ કેદારો
સખિયન ! તળાવ તિરાડો હરખદૂડી ધિનધિન નાચત હઈ ઓવારો
સખિયન ! મુઠ્ઠીભર મન પર પથરાતી (લ્હેર લ્હેર લહેરાતી) મર્મર
</poem>
 
== છેલબટાઉ કુંજમનનું ગીત ==
 
<poem>
{{Space}}કુંજડીની આંખોમાં ફૂટી રે પાંખો કે
::::::::ઝીણું ઝબ્બાક કાંઈક જોયુંં...
{{Space}}જોયું રે... જોયું રે... એવું તે જોયું કે
::::::::આખ્ખુંયે આભ એણે ખોયું...
::::::::ઝીણું ઝબ્બાક કાંઈક જોયું...
 
સાવ ઉજ્જડ ડાંગરનાં ખેતરમાં ખડકાતા પિચ્છાંનો ગઢ
::::::::હે...ઈ પિચ્છાંનો ખડકાતો ગઢ
ગેરુડી  માટીમાં  બર્ફિલી  પાંખોના  ફગફગતા  સઢ
::::::::હે...ઈ ફગફગતા પાંખોના સઢ
:::::માંડ માંડ ઉકલતા ચીંથરાંના ચાડિયામાં
::::::::::છેલ્લબટાઉ કુંજમન મોહ્યું...
::::::::::ઝીણું ઝબ્બાક કાંઈક જોયું...
 
છોળ છોળ છલકાતો શેઢાના મહુડાનો ખટમીઠ્ઠો કેફ
::::::::::હે...ઈ ખટમીઠ્ઠો મહુડાનો કેફ
ટહુકાના  હેલ્લારે ઊછળતો આવી ચડે પાદરમાં છેક
::::::::::હે...ઈ પાદરમાં આવી ચડે છેક
:::::::લૂંબ—ઝૂંબ કેફખોર મહુડાનાં પાન ચાખી
::::::::::ઉડાડી કલરવની છોળ્યું...
::::::::::ઝીણું ઝબ્બાક કાંઈક જોયું...
</poem>
 
== મિલમજૂરોનું સહગાન ==
 
<poem>
હો... રે હેતાળ હાથ ઓળઘોળ વાણામાં
:::: તાણામાં સાટકા–સબાકા....ઓ...હો...રે  
કાંજીમાં રેબઝેબ નીતરવું ગૂંથીને
:::: બંધાવ્યા મલમલના તાકા...ઓ....હો...રે
હો...૨ે ખટ્ટાક ખટ્...ખટ્ટક ખટ્ટાક ખટ્...ખટ્ટક ખટ્ટાક ખટ્..હો...રે
 
::: જીવતર ઝરડાતું રે સાંચાના તાલમાં
::: વાંચીએ તો વંચાતા વામણા...જર્રાક જટ્
::: ઉકેલો જેમ, એમ ગૂંચવાતું જાય જાણે
::: કાચા સૂતરના હો તાંતણા...તડાક તટ્
::: રેશમિયા ધુમ્મસમાં કેમ કરી ઢંકાશે
:::::::             ઉઘાડે છોગના ઈલાકા..ઓ...હો...રે
:::         હો...રે...હો તાણામાં સાટકા...સબાકા...ઓ...હો...૨ે
હો...૨ે ખટ્ટાક ખટ્...ખટ્ટક ખટ્ટાક ખટ્...ખટ્ટક ખટ્ટાક ખટ્..હો...રે
 
::: ટપકી પડે રે ઝાંખ સોંસરવું દેખવું
::: ‘ને તાર સાથે સંધાતી સૂરતા...સટ્ટાક સટ્
::: વ્હીસલમાં કેદ રહે ઝાંખું પરોઢિયું ’ને
::: ભણકારે આંચકા વછૂટતા...ફટ્ટાક ફટ્
::: રજમાં રજોટાઈ રહેવું વેંઢારીને
::::::: જીવમાં પડ્યા છે હવે આંકા...ઓ...હો..રે
::: હો...રે...હો તાણામાં સાટકા–સબાકા...ઓ...હો...રે
હો...૨ે ખટ્ટાક ખટ્...ખટ્ટક ખટ્ટાક ખટ્...ખટ્ટક ખટ્ટાક ખટ્..હો...રે
</poem>
 
== સખીરી-૭ ==
 
<poem>
::::આપું ઋત દિશા ’ને નક્ષત્રોનાં નામ.......
સખીરી, તમે અમારા કલમજાયા શબ્દ અડોઅડ પથરાયેલું ધામ
 
:::: મેં કહ્યું : તું આરસ અથવા
ઝીણી જળવત્ ઘટનાઓની છબી
:::: તેં પવનમાં આળેખીને
ચીંધી પળવત ઘટનાઓની છબી
સખીરી, ભૂરા—તૂરા—આછેરા ઝબકારા વચ્ચે અનુભવેલું ગામ
 
:::: ચાર પ્રહરનું જળ ડ્હોળીને
નીલમિણ શી આંખ બની ગઈ કોડી
:::: અલ્લપ ઝલ્લપ અણસારાવત્
તેજ લકીરે  અધમણ  મૂર્છા  તોડી
સખીરી, ચેતનવંતી તમે પંક્તિ અમે કૌંસમાં આવી ઊભા આમ
::આપું ઋત દિશાને નક્ષત્રોનાં નામ.......
</poem>

Latest revision as of 02:16, 28 May 2024

9 Sanju Vala Kavya Title.jpg


સંજુ વાળાનાં કાવ્યો

સંપાદક: મિલિન્દ ગઢવી


પ્રારંભિક


અનુક્રમ