સૌરાષ્ટ્રની રસધાર ભાગ-4/અણનમ માથાં: Difference between revisions

<center>નિશાણી 4</center>

{{Poem2Close}}

સરુ સરાં જેમ માણસર, દણિયર દેવાળાં,  

કળાં નવાં જેમ શેષફણ પાવસ પશવાળાં,  

રામ રઢાળાં રગવંશાં ગોરખ મેંદ્રાળાં.  

એમ વરદાય વીહળ વડો ચારણ સકારાં.

વડ ચારણ ચવીએ વડો વરદાય વીહળ,  

લખણ બત્રીસે લીળઘણ ચિત્ત ધ્રુવ અણચળ,  

આફળ્યો સોઢે આંગમે દો માઝે મેળે દળ  

આગળ રવિયો ધારઇં દિવાણે અણકળ.

શાત્રવ શેન શનાયા, શબળા શરતાણા,  

રા’ પંચાળા ઉપરે ચડિયા દિવાણા,  

થાનકે વીહળ વાત થે નરહે નરહાણા,  

દેવારિયા ડાડાવળે નરભે નિશાણા.

[શત્રુઓએ સૈન્ય સજ્યું. સબળ સુલતાન એ પાંચાળના રાજવી ઉપર ચડ્યો. એની સેનાના ભારથી શેષનાગ સળવળ્યા. કાચબો કચકચી ગયો. ધરતી, આકાશ અને રાત્રિ ધૂંધળાં બન્યાં, વીસળના થાનકમાં વાત થઈ, એટલે એ ડાડાવળે (વીસળે) યુદ્ધના નિર્ભય નિશાનો સામે દેખાડ્યાં.]

પાંડવ વેશ પ્રગટિયાં હેંથાટે હેંદળ,  

અભંગ અશપત ઉપરે બળિયારે સાબળ,  

વેરિયાં પડ તાણાવિયો વઢવા કજ વીહળ,  

નરહો કોઈ ભાજે નૈ ભેળનાં નરા ભળ.

વીહળ પૂછે વ્રાહ્મણાં સુણ કેસવ કંધાળા,  

કણ પગલે સ્રગ પામીએં પશતક નૈયાળા?  

ત્રિયા ત્રંબાસ આપતળ જે મરે હઠાળા,  

તે વર દિયાં વીહળા સ્રગ થિયે ભવાળા.

[વીસળ (કેશવગરને) પૂછે છે, કે હે બ્રાહ્મણ, સાંભળ. હે શૂરવીર કેશવ, કયે પગલે સ્વર્ગ પમાય એવું કોઈ પુસ્તક નિહાળ્યું છે તેં? (કેશવ કહે છે :) કૂંડાળે મરણ કરે, હિમાલયમાં ગાત્રો ગાળે, કાશીએ કરવત મુકાવે, ગિરનાર પર ભૈરવજપ ખાય, સિંહની સામે લડી મરે, અબળા, ગાય કે પોતાના ગરાસ માટે જે હઠીલાઓ મરે, તે બધા સ્વર્ગે જાય, હે વરદાયી વીસળ!]

વીહળ રાબો, રાબો ધાનરવ, સૂરાં ગર સાજણ,  

નાગાજણ, રવિયો, નગડ, મૂળિયો, લખમણ,  

વીરત કેસવ વ્રામણું બરંબે બ્રદઘણ,  

આડા ઊભા આંબલી રઢમલ માંડે રણ.

[એક વીસળ રાબો, બીજો ધાનરવ રાબો, ત્રીજો શૂરવીર સાજણગર, ચોથો નાગાજણ, પાંચમો રવિયો, છઠ્ઠો લખમણ, ત્રણેય મૂળિયા ચારણ : સાતમો તેજરવ સોયો, સામસામાં બાણ સાંધે તેવો તીરંદાજ; આઠમો ખીમરવ, મરવા માટે એકલો લડનારો : નવમો આલગો, નિર્ભય મનવાળો; પાલો અને વેરસલ, જે બંને કેસરિયા કહેવાતા, અને બારમો કેશવગર બ્રાહ્મણ, જેને ઘણાં ઘણાં બિરુદો હતાં. તે બધાએ આંબરડી ગામની આડે ઊભા રહીને રણસંગ્રામ માંડ્યો.]

ચાળ બંધે ચલ્લિયા લૂંવડ હઠાળા,  

સાહંદા એ યારસું મુકલ મેહમંદા,  

ગાત્ર ગેહંદા ગજ્જણા લંક મેહંદા,  

સગળા હંદા સારખા દરશણ દેહંદા.

[ચાળ બાંધીને એ લૂંવડ જાતના બારેય હઠીલા ચારણો ચાલ્યા. સામે મુગલો અને મોહમેદો છે, જેઓ સાદા રહેમાનનાં વ્રત રહેનાર છે. પરસ્ત્રીના ભોગી છે, પરાઙમુખ છે, વૈરાગ્યવિહીન છે. હાથી જેવા અંગોવાળા ગઝનીઓ છે. લંકાના યોદ્ધા જેવા છે : એવા તમામ સરખા યવનોએ દેખાવ દીધો.]

મીર બચારા ત્રમખ્ખી જકે સ્રવભ્રંખી,  

કુંચ કુંવારી મોંયરખી મુંગલ અશમખ્ખી,

તાણે ટંક અઢાર કી એહડા તીર નખી,  

તે વરદાય વીહળાસું વેધે વધંખી.

[તામસી, સર્વભક્ષી, મોં પર દાઢી રાખનાર, અશ્વ જેવા મોંવાળા મુગલો; ધીંગા અને ધોમચખ આંખોવાળા, જેની વાણી વસમી છે એવા અસંખ્ય સુલતાનો : અઢાર આયુધ બાંધનારા, તીર રાખનારા, એવા તમામ વીસળની સામે લડવા આવ્યા.]

સવાણી સનાયા ભારથ અબંગા,  

મેરે બગતરા પાખરાં એહણાં લોહ અંગા,  

જેડ લાહ જંજરિયા દીપે દોઅંગા,  

જાણ કે મારગ મળિયા માલતાણ મલંગા.

દોહ કડે ખગ દાબિયા વામંગ કટારા,  

હે હયડે હાથ કર પટા બે ધારા,  

ખાન અતંગા વંકડા હુવા હોહોકારા,  

હેમર સા હણાયા હડા લાખ કંકડારા.

હે જલંગા હંસલા કમંધ મકરાણી,  

શોપ કેઆડા મંકડા આરબ ખરસાણી,  

રેવતવંકા રાવતાં મખમલ પલાણી,  

સવરે વજડે વાજતી ઘોડે ચડી પઠાણી.

[જલંગા ઘોડા, હંસલા ઘોડા, મારવાડી, અરબ્બી, ક્યાડા રંગના, માંકડા રંગના અને ખોરાસાની ઘોડા : ગિરિવર ઉપર ચડી જાય તેવી જાંઘોવાળા; પાણીપંથા; તે સહુની ઉપર પાદશાહી પલાણો માંડ્યાં છે. જેવા રેવંતો(ઘોડા) છે, તેવા જ એના રાવતો (અશ્વપાળો) છે. મખમલનાં પલાણ માંડ્યાં છે એવા ઘોડા ઉપર પઠાણો ચડ્યા છે.]

વીહળ માઝી વંકડા છત્રપત છોગાળા,  

કળગર જેડા કેશવા નર જે નેઠાળા,  

તરકા અણશું આપતલ મચવે મેતાળા,  

અભંગ ઘાયે આવિયા વાયે રકમાળા.

ધરે નતાળાં વાદ્યળાં બાંધે ખગાળાં,  

સખ નપારાં સેહણાં રોશાળ રઢાળાં,  

રત વરશાળાં વાદળાં જાણે કે સખરાળાં,  

વડેવધ વશધરા વડાં ભોપાળાં.

[નતાળ (તાળ વિનાનાં નગારાં) વાગ્યાં, તરવારો બંધાણી, ભાલાં ઝબૂક્યાં, ત્રંબાળ વાગ્યાં, બાણો વછૂટ્યાં, હાથનાળો (બંદૂકો) ગાજી.]

{{Poem2Close}}