|
|
| (32 intermediate revisions by 2 users not shown) |
| Line 1: |
Line 1: |
| | {{#seo: |
| | |title_mode= replace |
| | |title= કમલ વોરાનાં કાવ્યો - Ekatra Wiki |
| | |keywords= ગુજરાતી કવિતા, કમલ વોરાનાં કાવ્યો, કમલ વોરા, સેજલ શાહ, અનુઆધુનિક ગુજરાતી સાહિત્ય |
| | |description=This is home page for this wiki |
| | |image= 4_Kamal_Vora_Kavya_Title.jpg |
| | |image_alt=Wiki Logo |
| | |site_name=Ekatra Wiki |
| | |locale=gu-IN |
| | |type=website |
| | |modified_time={{REVISIONYEAR}}-{{REVISIONMONTH}}-{{REVISIONDAY2}} |
| | }} |
| | |
| {{BookCover | | {{BookCover |
| |cover_image = File:4 Kamal Vora Kavya Title.jpg | | |cover_image = File:4_Kamal_Vora_Kavya_Title.jpg |
| |title = કમલ વોરાનાં કાવ્યો<br> | | |title = કમલ વોરાનાં કાવ્યો<br> |
| |editor = સેજલ શાહ<br> | | |editor = સેજલ શાહ<br> |
| }} | | }} |
|
| |
|
| | | {{Box |
| | | |title = પ્રારંભિક |
| | |content = |
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ|‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ]] |
| * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]] | | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]] |
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/સંપાદકીય | સંપાદકીય]] |
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/કમલ વોરાનાં કાવ્યો | કમલ વોરાનાં કાવ્યો]] |
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/સર્જક-પરિચય|સર્જક-પરિચય]] |
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/કૃતિ-પરિચય|કૃતિ-પરિચય]] |
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/સંપાદક-પરિચય | સંપાદક-પરિચય]] |
| | }} |
|
| |
|
|
| |
|
| == વાયકાઓ ==
| |
|
| |
|
| <poem>
| | {{Box |
| | |title = અનુક્રમ |
| | |content = |
|
| |
|
| '''એક'''
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/1 વાયકાઓ|1 વાયકાઓ]] |
| વા વાયો નહોતો
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/2 ગાંધી ૧૫૦|2 ગાંધી ૧૫૦]] |
| નળિયું ખસ્યું નહોતું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/3 જુઠ્ઠાણાં|3 જુઠ્ઠાણાં]] |
| તે છતાંય કૂતરું તો ભસ્યું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/4 વૃદ્ધો હાંફી ગયા છે|4 વૃદ્ધો હાંફી ગયા છે]] |
| એક પાછળ બીજું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/5 વૃદ્ધો સમય પસાર કરવા|5 વૃદ્ધો સમય પસાર કરવા]] |
| બીજા ભેગાં બાર
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/6 વૃદ્ધો જાણે છે|6 વૃદ્ધો જાણે છે]] |
| બારમાં ભળ્યું ટોળું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/7 એક હતું ધંગલ|7 એક હતું ધંગલ]] |
| ટોળું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/8 એક વૃદ્ધને|8 એક વૃદ્ધને]] |
| પૂંછડાં પટપટાવતું એક સૂરે
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/9 એક વૃદ્ધ ડોસો|9 એક વૃદ્ધ ડોસો]] |
| કંઈ ભસ્યું કંઈ ભસ્યું કંઈ ભસ્યું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/10 વૃદ્ધ થવું-ન થવું|10 વૃદ્ધ થવું-ન થવું]] |
| અને કરડ્યુંં
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/11 એક ઇસમ|11 એક ઇસમ]] |
| કરડી કરડી કરડીને
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/12 વૃદ્ધો|12 વૃદ્ધો]] |
| ફાડી ખાધું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/13 કેડેથી નમી ગયેલી ડોસીને દેખી|13 કેડેથી નમી ગયેલી ડોસીને દેખી]] |
| પીધું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/14 છોકરો|14 છોકરો]] |
| રાજ કીધું.
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/15 છે...ને... એક વખત હતો ડોસો|15 છે...ને... એક વખત હતો ડોસો]] |
| | | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/16 એક હતો ડોસો એને બે ડોસી|16 એક હતો ડોસો એને બે ડોસી]] |
| '''બે'''
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/17 એક વૃદ્ધ|17 એક વૃદ્ધ]] |
| વા વાયો
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/18 ખખડધજ*|18 ખખડધજ*]] |
| નળિયું ખસ્યું નહોતું.
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/19 જમ ઘર ભાળતો નહીં અને|19 જમ ઘર ભાળતો નહીં અને]] |
| તે દેખીને
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/20 એ ખુરશી પર બેઠો હોય અને|20 એ ખુરશી પર બેઠો હોય અને]] |
| કૂતરું ભસ્યું નહોતું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/21 રસ્તો ઓળંગી જવા માટે|21 રસ્તો ઓળંગી જવા માટે]] |
| ઊભા ઊભા પૂંછડી પટપટાવતું હતું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/22 એને ખબર પડતી નહોતી|22 એને ખબર પડતી નહોતી]] |
| એક પાછળ બીજું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/23 નવ્વાણુ વૃદ્ધો|23 નવ્વાણુ વૃદ્ધો]] |
| બીજા ભેગાં ચાર
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/24 અનેકએક|24 અનેકએક]] |
| બારમાં ભળ્યું ટોળું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/25 લખતાં લખતાં|25 લખતાં લખતાં]] |
| ટોળું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/26 વાગીશ્વરીને|26 વાગીશ્વરીને]] |
| ઝનૂની ઝડપે
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/27 વર્તુળ|27 વર્તુળ]] |
| પૂછડાં પટપટાવતું હતું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/28 અંતરો|28 અંતરો]] |
| વા વેગભર વાતો હતો.
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/29 બજારમાં|29 બજારમાં]] |
| નહોતું ખસ્યું તે નળિયું ફંગોળાયું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/30 કશું ખોવાતું નથી|30 કશું ખોવાતું નથી]] |
| ગડગોથાં ખાતું ઠીકરાં થતું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/31 જાદુગર|31 જાદુગર]] |
| પછડાયું કૂતરાંનાં લમણાં પર
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/32 ઘેટાળાં ઘોડાં*|32 ઘેટાળાં ઘોડાં*]] |
| લોહીલુહાણ ટોળું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/33 પતંગિયા પાછળ દોડતો છોકરો|33 પતંગિયા પાછળ દોડતો છોકરો]] |
| તેમ છતાં
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/34 આઠ પતંગિયાં|34 આઠ પતંગિયાં]] |
| પટપટાતાં પૂંછડાંથી
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/35 ભીંત|35 ભીંત]] |
| વામાં
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/36 ભીંત|36 ભીંત]] |
| કંઈ વેગ કંઈ વેગ કંઈ વેગ
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/37 ભીંત|37 ભીંત]] |
| ભરતું હતું.
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/38 કાગળ|38 કાગળ]] |
| | | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/39 ટોળું|39 ટોળું]] |
| '''ત્રણ'''
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/40 ટ્રેન|40 ટ્રેન]] |
| વા વાયો નહોતો
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/41 કાગડો|41 કાગડો]] |
| છતાં નળિયું ખસ્યું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/42 સાતતાળી રમતાં|42 સાતતાળી રમતાં]] |
| ને તે દેખીને કૂતરું ભસ્યું
| | * [[કમલ વોરાનાં કાવ્યો/43 કમલ વોરાના કાવ્યસંગ્રહ :|43 કમલ વોરાના કાવ્યસંગ્રહ :]] |
| ભસતાં ભસતાં
| | }} |
| આગળપાછળ જોતું રહ્યું
| |
| પણ બીજું કૂતરું આવ્યું નહીં.
| |
| પાસે આવીને ઊભું નહીં
| |
| ભસ્યું નહીં.
| |
| એક કૂતરું
| |
| એકલું એકલું
| |
| બસૂરું
| |
| ભસતું રહ્યું ભસતું રહ્યું ભસતું રહ્યું
| |
| હાંફી ગયું
| |
| ઢળી પડ્યું
| |
| વા વાયો નહીં
| |
| નહોતા વાતા વામાં
| |
| નળિયું ઊડી ગયું...
| |
| | |
| '''ચાર'''
| |
| વા વાયો
| |
| નળિયું ખસ્યું
| |
| તે દેખીને
| |
| કૂતરું ભસ્યું નહીં.
| |
| કૂતરું ભસ્યું નહીં? કારણ?
| |
| કારણ કૂતરું હતું જ નહીં
| |
| કૂતરું જ નહોતું?
| |
| નહોતું
| |
| હતી કેવળ
| |
| નહોતું તે કૂતરું ભસ્યાની
| |
| વાયકાઓ
| |
| વાને ઘોડે ઊડતી
| |
| કંઈ વાયકાઓ કંઈ વાયકાઓ કંઈ વાયકાઓ
| |
| નળિયું ખસ્યું
| |
| કે નળિયનું ન ખસ્યું
| |
| તેની વાત તો
| |
| વાયકાઓમાં હતી જ નહીં.
| |
| | |
| '''પાંચ'''
| |
| એક એવીય વાયકા છે :
| |
| વા વાતો નહોતો
| |
| નળિયું નહોતું
| |
| અને કૂતરું તો શું
| |
| કૂતરાંનું પૂછડુંય નહોતું
| |
| હતું એક ગામ
| |
| ગામમાં હતું
| |
| ગામના
| |
| કોઈ નવરાનું નખ્ખોદ
| |
| કોઈ ગાંડાનું ગપ્પું
| |
| હતી કોઈ અવળાની અવળાઈ
| |
| કોઈ ઘેલસફાની ઘેલાઈ
| |
| અને ગામ આખામાં હતી
| |
| વા વાયાની
| |
| નળિયું ખસ્યાની
| |
| કૂતરું ભસ્યાની
| |
| કંઈ ધમાધમ કંઈ ધમાધમ કંઈ ધમાધમ
| |
| </poem>
| |
| | |
| == ગાંધી ૧૫૦ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| | |
| '''૧'''
| |
| બાપુ!
| |
| હું, તમારો આંગળિયાત,
| |
| સત્ય શું છે
| |
| તે જાણું છું;
| |
| પણ આચરી શકતો નથી.
| |
| અસત્યને
| |
| તિરસ્કારું છું,
| |
| પણ તજી શકતો નથી.
| |
| તમે સત્યના કર્યા,
| |
| હું ધિક્કારના પ્રયોગોમાં
| |
| ગરક છું.
| |
| | |
| '''૨.'''
| |
| ધાર્યું નહોતું કે
| |
| મારું જીવન તે મારી વાણી
| |
| ગોખાવતાં ગોખાવતાં
| |
| ચતુર વાણિયાની જેમ,
| |
| તમે એકાએક પરીક્ષા લેશો, બાપુ!
| |
| હૈયે હતું, હોઠે આવ્યું :
| |
| મારી વાણી
| |
| તે મારુંં જીવન.
| |
| | |
| '''૩.'''
| |
| સોયના પૂળામાં
| |
| ખોવાઈ ગયેલું એકાદ તણખલું, સૂકું કે કૂણું
| |
| શોધતાં શોધતાં
| |
| લોહિયાળ કરી નાખેલ આ હાથે,
| |
| કઈ રીતે મેળવું
| |
| તમારો હાથ, બાપુ?!
| |
| | |
| '''૪.'''
| |
| મિસ્ટર ગેન્ઢી
| |
| વી આર કાઇન્ડ ઓફ ડન વિથ યુ
| |
| યુ મે લીવ અસ નાઉ
| |
| નાઉ વી એક્ઝિસ્ટ ઇન ડિજિટલ વર્લ્ડ વ્હેર
| |
| નથિંગ ઇઝ રિયલ નથિંગ અનરિયલ આઇધર
| |
| ન તો સત્યનો જય ન અસત્યનો પરાજય
| |
| ઇન ફેક્ટ નો ટ્રૂથ એન્ડ નો લાઇ્ઝ
| |
| ઓન્લી એ સ્પેક્ટકલ ઓફ વાયોલન્સ
| |
| વિથ લાઇવ વિઝ્યુઅલ્સ
| |
| નોન-વાયોલન્સ ઇઝ ઓલ જન્ક, મિસ્ટર ગેન્ઢી!
| |
| નો ક્લીનલિનેસ નો ગોડલિનેસ
| |
| એવરીથિંગ કલરફુલ એન્ડ ઇન્સ્ટન્ટ
| |
| ઇન્સ્ટન્ટ ડાયરેક્ટ ટ્રાન્સફર
| |
| ફોર અ બિલિયન કન્ટ્રીમેન
| |
| હેન્સ નો નીડ ઓફ કરન્સી એટ ઓલ
| |
| સોરી, નો પ્લેસ ફોર યુ મિસ્ટર ગેન્ઢી
| |
| શ્યોરલી વી આર થેંકફુલ ટુ યુ
| |
| બટ,
| |
| બટ, ટાઇમ ટુ એક્ઝિટ ધ નેશન, ડિયર ફાધર!
| |
| ઇન ફેક્ટ વી ગાઈઝ્ કેન હેલ્પ
| |
| એન્ડ ડિલિટ યુ
| |
| વિથ એ ટચ ઓફ ધ ફિંગર, બાપુ!
| |
| | |
| '''૫'''
| |
| સત્યથી ભિન્ન કોઈ પરમેશ્વર નથી
| |
| સત્યરૂપી સૂરજનું સંપૂર્ણ દર્શન
| |
| સંપૂર્ણ અહિંસા વિના શક્ય નથી
| |
| વ્યાપક સત્યનારાયણના પ્રત્યક્ષ દર્શનને સારુ
| |
| જીવમાત્રની પ્રત્યે
| |
| આત્મવત્ પ્રેમની પરમ આવશ્યકતા છે
| |
| આત્મશુદ્ધિ વિના
| |
| અહિંસાધર્મનું પાલન સર્વથા અસંભવિત છે
| |
| સત્યમય થવાને સારું અહિંસા
| |
| એ જ એક માર્ગ છે
| |
| પણ આ શુદ્ધિનો માર્ગ વિકટ છે.*
| |
| | |
| આ લખી રહ્યો છું તે કાગળ,
| |
| કાગળ પર અક્ષરો પાડતી કલમ,
| |
| કલમને પકડતો
| |
| અશુદ્ધ છે.
| |
| હાથમાં સ્નાયુઓનો સંચાર,
| |
| રગોમાં ધબકતું લોહી,
| |
| લોહીને ધકેલતું હૃદય - અશુદ્ધ
| |
| ચેતના અશુદ્ધ છે.
| |
| સાધન-શુદ્ધિનો તમારો આગ્રહ, બાપુ!
| |
| દોઢ સદીએય
| |
| મને તમારાથી છેટો રાખે છે!
| |
| | |
| * ગાંધીજીની આત્મકથાના ‘પૂર્ણાહુતિ’ પ્રકરણમાંથી ઉદ્ધૃત. | |
| | |
| '''૬.'''
| |
| જીવી જીવીને
| |
| માણસ સો શરદ જીવે,
| |
| તમે તો દોઢસોને આંબી ગયા, વહાલા બાપુ!
| |
| હાઉં, બહુ થયું, હવે સિધાવો
| |
| તમારો રહ્યોસહ્યો ઓછાયો
| |
| હજુ, ક્યારેક ક્યારેક
| |
| અણધાર્યો જ વચ્ચે આવી જઈ
| |
| અમારાં તાંડવોનો લય
| |
| ભંગ કરી નાખે છે.
| |
| ત્યારે, થોડી વાર અમે ઘાંઘાં થઈ
| |
| સૂધબૂધ ખોઈ બેસીએ છીએ.
| |
| પણ ફરી,
| |
| ફરી અમારાં વિચાર, વાણી. વર્તનમાં
| |
| પ્રકૃતિ પ્રત્યે
| |
| પશુ પ્રત્યે
| |
| મનુષ્ય પ્રત્યે
| |
| ઝેરી વીજળીઓ ફૂંફાડા મારે છે.
| |
| હિંસાહારી, હિંસાચારી, હિંસાકારીના આ હાથે
| |
| છેલ્લો કટોરો પી જાઓ,
| |
| જાઓને હવે, બાપુ વહાલા!
| |
| </poem>
| |
| | |
| == જુઠ્ઠાણાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| | |
| '''૧'''
| |
| મનુષ્ય માત્રને
| |
| જીવવા માટે
| |
| હવા, પાણી, ખોરાક
| |
| અને જુઠ્ઠાણાં
| |
| જરૂરી છે.
| |
| | |
| '''૨'''
| |
| જુઠ્ઠાણાં
| |
| હૈયે...
| |
| હોઠે બોલાશમાં બોલમાં
| |
| શબ્દના અર્થહીન પોલાણમાં
| |
| ચુંબનમાં આલિંગનમાં
| |
| હાથમાં હસ્તધૂનનમાં મુઠ્ઠીમાં ચપટીમાં
| |
| હથેળીની રેખામાં
| |
| કીકીઓ ફરતે રતાશમાં ઝબકતાં ઝબૂકતાં
| |
| કર્ણોપકર્ણમાં
| |
| શ્વાસમાં ઉચ્છ્વાસમાં
| |
| કોષમાં કોષકોષમાં
| |
| રક્તમાં ધબકારમાં
| |
| ખાટાં ખારાં ખરબચડાં
| |
| તૂરાં કાળાં ગળચટાં
| |
| ગંધાતાં કોહવાતાં ફુગાતાં
| |
| ફૂલતાં ફાલતાં
| |
| નિતનવાં નક્કોર જુઠ્ઠાણાં
| |
| ખદખદ ખદખદ ખદખદતાં...
| |
| | |
| '''૩'''
| |
| મુશ્કેલી એ નથી કે
| |
| જુઠ્ઠાણાં જોઈબોલીસાંભળી જોઈબોલીસાંભળીને
| |
| આપણને એ જુઠ્ઠાણાં જ લાગતાં નથી કે
| |
| જુઠ્ઠાણાં ચલાવતાં ચલાવતાં
| |
| આપણે એને કોઠે પડી જઈએ છીએ
| |
| મુશ્કેલી એય નથી
| |
| આપણે ધીમે ધીમે જૂઠને ઓળખતાં જ
| |
| અટકી જઈએ છીએ
| |
| ખરી મુશ્કેલી એ થતી હોય છે કે
| |
| આપણને ખબર ન પડે તેમ
| |
| આપણે એના બંધાણી થઈ જઈએ છીએ
| |
| આપણને તલપ લાગે છે
| |
| આપણે ઘાંઘા ઘાંઘા થઈ જઈએ છીએ
| |
| અને ત્યારે તરતોતરત ત્યારે જ
| |
| જુઠ્ઠાણાં ખરેખર આપણી વહારે પણ ધાય છે
| |
| | |
| '''૪'''
| |
| કરાલવદનાં જુઠ્ઠાણાં
| |
| હાથમાં ખડગ-તલવાર લઈ
| |
| વાઘો પર સવાર
| |
| લપલપતી જીભે કાળો અગ્નિ વેરતાં
| |
| નીકળી પડ્યાં છે
| |
| હવા ચીરતાં
| |
| વનસ્પતિ વહેરતાં વસ્તી વધેરતાં...
| |
| પરખાતાં નથી
| |
| દેખાતાં નથી પકડાતાં નથી
| |
| અલગ થઈ જતા ધડને પીડા નથી
| |
| રઝળી પડેલા માથાને જાણ નથી
| |
| નિકંદન વળી ગયેલ આખું વિશ્વ
| |
| એમનાં ખુલ્લાં મોંમાં
| |
| સમાઈ ગયું છે
| |
| | |
| '''૫'''
| |
| ઊગમણે
| |
| રાતા ટશિયા ફૂટે અને
| |
| ચોમેર
| |
| હળવે હળવે પથરાતાં જતાં
| |
| અજવાળાં જેવાં
| |
| ઝળહળ ઝળાંહળાંહળ જુઠ્ઠાણાં હેઠળ
| |
| સચરાચર
| |
| દટાતું દટાતું...
| |
| દટાઈ જાય
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વૃદ્ધો હાંફી ગયા છે ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| વૃદ્ધો | |
| હાંફી ગયા છે. | |
| | |
| વન વચોવચ
| |
| અંધારાએ એમને ઘેરી લીધા છે
| |
| ફફડતા ઉચ્છ્વાસો
| |
| ફાનસના
| |
| રાખોડી અજવાળાને
| |
| વીંટળાઈ વળ્યા છે
| |
| છાતીનો થડકાર
| |
| ખભે ઝૂલતી મશકમાં ઊછળી પડતા
| |
| પાણીના અવાજ સાથે
| |
| અફળાયા કરે છે
| |
| ભોંકાય છે એકધારાં
| |
| ઝાડી ઝાડવાં કાંટા સુક્કાં પાંદડાં
| |
| પથરા ધૂળ ઢેફાં
| |
| ક્યાંક
| |
| હલબલી ઊઠતી ડાળોમાં
| |
| આગિયા ઝગી જાય
| |
| કે ઝાંખરાંમાં બોલી ઊઠે તમરાં
| |
| પણ
| |
| વૃદ્ધો
| |
| જાણે છે
| |
| અંધારું અપાર છે
| |
| | |
| પાર
| |
| હોય ન હોય,
| |
| વન વિશાળ છે
| |
| ચુપકીદી અતાગ છે
| |
| ને વૃદ્ધો
| |
| થાકી ગયા છે
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વૃદ્ધો સમય પસાર કરવા ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| વૃદ્ધો | |
| સમય પસાર કરવા | |
| રમત રમે છે.
| |
| એક કહે એ ટારઝન છે
| |
| યરઝન જંગલમાં રહે છે
| |
| જંગલ ઘનઘોર છે
| |
| ડાબા હાથમાં જેનને અને
| |
| જમણામાં વડની લાંબી વડવાઈ ઝાલી
| |
| એ એક ઝાડથી બીજા ઝાડ પર
| |
| કૂદી જાય છે.
| |
| લાંબી બૂમો પાડી
| |
| પશુઓનાં ટોળેટોળાં ભેગાં કરે છે
| |
| જંગલ ખૂંદતાં ખૂંદતાં
| |
| સમય પસાર થતો જાય છે
| |
| પણ રમત પૂરી થતી નથી
| |
| રમત પૂરી થાય તો
| |
| ટારઝનનું શું થાય
| |
| અને ટારઝન થાકી જાય તો
| |
| રમતનું શું થાય
| |
| એ વાતે વૃદ્ધો મૂંઝાયા છે
| |
| ટારઝનને ગમે તે રીતે
| |
| ઠેકડા મરાવ્યા સિવાય છૂટકો નથી
| |
| અને એટલે
| |
| આરંભેલી રમતનું
| |
| હવે શું કરવું તેની
| |
| વૃદ્ધોને
| |
| ખબર પડતી નથી
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વૃદ્ધો જાણે છે ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| વૃદ્ધો જાણે છે | |
| બકરું કાઢો તો ઊંટ પેસે એમ છે
| |
| ઊંટ કાઢે તો વરુ
| |
| પંજા પછાડતો
| |
| રાતીચોળ આંખો ચકળવકળ ઘુમાવતો ચિત્તો તો
| |
| છલાંગ દેવા તત્પર છે જ
| |
| પાછળ ખૂંખાર વાઘની આગઝરતી ત્રાડ છે
| |
| ફણાં ફૂંફાડતા નાગ
| |
| વારંવાર વીંટળાઈ વળતાં
| |
| સરી જાય છે થડકતી છાતી પરથી
| |
| ઘટમાં ઘોડા થનગનતા નથી
| |
| પછડાટ નક્કી છે
| |
| પણ વૃદ્ધો
| |
| બકરા સાથે ભાઈબંધી કરી લે તોય
| |
| વાત પતે એમ નથી
| |
| કારણ બકરું જ ઊંટ થઈ જાય એમ છે
| |
| બેં બેં કરતું એક બકરું
| |
| આ જંગલનું હમણાં તો રાજા છે
| |
| અને સિંહનું રાજ આવવું
| |
| હજુ બાકી છે
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એક હતું ધંગલ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| એક હતું ધંગલ | |
| ધંગલનો રાજા એક ત્સિંહ હતો
| |
| ત્સિંહ ધંગલના બધ્ધા પ્લાનીઓને થાઈ ધાય...
| |
| એટલું બોલતાં બોલતામાં તો
| |
| વૃદ્ધ હાંફી જાય છે
| |
| ફરી શ્વાસ ભેગો કરી બોલે છે
| |
| ધંગલના બધ્ધા પ્લાનીઓએ
| |
| એક સભા કલી
| |
| ત્સિંહનો હુકમ, રોજ એક પ્લાની દોઈએ
| |
| એક સત્સલું કેય કે
| |
| હું રાજાને છેતલું
| |
| બધ્ધા પ્લાનીઓએ એને લોયકો
| |
| પણ સત્સલું તો ગિયું ત્સિંહ પાસે
| |
| અહીં
| |
| વારતા અટકી ગઈ કારણ
| |
| વૃદ્ધ ભૂલી જાય છે કે
| |
| સસલાએ સિંહ પાસે જઈને શું કર્યું
| |
| એ ખૂબ યાદ કરવા મથે છે
| |
| આંખો ચકળવકળ ઘુમાવે છે
| |
| અકળાય છે
| |
| પણ એને
| |
| આગળનું કંઈ જ યાદ નથી આવતું
| |
| અધૂરી રહી ગયલી વારતામાં
| |
| જંગલનું સિંહનું
| |
| અને સસલાનું
| |
| અને વૃદ્ધનું હવે શું થશે...
| |
| એની તોઈને થબલ નથી
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એક વૃદ્ધને ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| એક વૃદ્ધને | |
| આજે ચિત્ર કરવાનું મન થયું છે
| |
| | |
| પીંછી ઉપાડતાં પહેલાં જ
| |
| ટેરવાં રાતાઘૂમ થઈ ગયાં હોય
| |
| એવી આછી રતાશ
| |
| આંગળીઓની કરચલીઓ વચ્ચે ઊભરી આવી છે
| |
| પાણીની ભીતર સળવળતો સંચાર
| |
| ખળભળી ઊઠતો
| |
| સપાટી પર તરલ આકૃતિઓ રચે એવું વિહ્વળ
| |
| એનું આખું અંગ થઈ ગયું છે
| |
| રેખાઓનો આ સરસરાટ અને
| |
| રંગોનો ઉછાળ
| |
| વૃદ્ધને જંપવા નહીં દે
| |
| પ્રગટ થવા મથતું એક ચિત્ર
| |
| શરીરમાં ઊંડે ખૂબ ઊંડે
| |
| સેલારા મારી રહ્યું છે.
| |
| સામે પડેલી કૅન્વાસ
| |
| અદૃશ્ય મૂંગા આકારોને
| |
| આકારોના પ્રતિબિંબોને ઝીલતાં ઝીલતાં
| |
| કોઈ પણ પળે કદાચ અબઘડી
| |
| ફાટી જશે એવો
| |
| વૃદ્ધને ડર છે.
| |
| | |
| એવું થાય તો શું
| |
| એ વિચારમાં
| |
| ચિત્ર કરવાનું જેને મન થયું છે એ જડવત્ વૃદ્ધ
| |
| જાણે ફાટી પડવાની તૈયારીમાં બેઠો છે
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એક વૃદ્ધ ડોસો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| એક વૃદ્ધ ડોસો | |
| ડગમગ પગે ઢસડાતો
| |
| રોજ સમયસર પોસ્ટ-ઑફિસ આવે છે
| |
| ખિસ્સામાંથી
| |
| મરિયમને લખેલો
| |
| સરનામા વગરનો કાગળ કાઢી
| |
| બે હથળીઓ વચ્ચે દબાવી
| |
| કાંપતા શરીરે
| |
| લાલ રંગની પેટી સામે ઊભો રહી
| |
| હળવેકથી કાગળ એમાં નાખી
| |
| લથડતા પગે ઘરે પાછો જાય છે
| |
| શરૂઆતમાં તો પોસ્ટ-માસ્ટરે કહેલું,
| |
| અલિ ડોસા
| |
| સરનામા વગરનો કાગળ તે કેમનો પહોંચે
| |
| ડોસાએ હસીને જવાબ વાળેલો
| |
| મરિયમને પહોંચે
| |
| અચાનક એક દિવસ માસ્ટર બોલાવે છે
| |
| અલિભાઈ, મરિયમનો કાગળ આવ્યો છે
| |
| ડોસો કાગળ હાથમાં લઈ
| |
| આગળપાછળ ચારે બાજુએ જોઈ
| |
| પાછો આપતાં કહે છે
| |
| મરિયમ પાસે મારું સરનામું નથી
| |
| એનો કાગળ કેમનો પહોંચે
| |
| બીજા દિવસે
| |
| રોજના સમયે વૃદ્ધ અલિ ડોસો
| |
| ટપાલપેટી સામે ઊભો રહી
| |
| ખિસ્સામાંથી
| |
| મરિયમને લખેલો કાગળ કાઢે છે
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વૃદ્ધ થવું-ન થવું ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| વૃદ્ધ થવું-ન થવું | |
| એ હાથની વાત નથી
| |
| એવું સમજાઈ જાય ત્યાં સુધીમાં તો
| |
| વૃદ્ધત્વ
| |
| શરીરમાં ઘર કરી જાય
| |
| ને ઘર એટલે વળી ઘર
| |
| નિરાંત... મોકળાશ
| |
| પોતાપણું અને
| |
| કાયમી વાસો
| |
| વૃદ્ધો
| |
| પહેલાં તો ઘરફોડુને તગેડી મૂકવા મથે
| |
| એમ લાગે શરીરમાં એકીસાથે બબ્બે જણા રહે છે
| |
| સતત શંકાની નજરે જોયા કરે
| |
| પણ છેવટે પડ્યું-પાનું નભાવી લેવાનું
| |
| સમાધાન કરી લઈ
| |
| ધીમે ધીમે
| |
| ઘડપણમાં પૂરેપૂરા સમાઈ જાય
| |
| હવે
| |
| વૃદ્ધો પાકેપાકા વૃદ્ધો
| |
| કોઈક ડાળ પર પીળું પડી ગયેલું પાંદડું ચીંધતાં
| |
| કે આથમતો સૂરજ દેખાડતાં
| |
| કહેતા ફરે
| |
| વૃદ્ધ થવું-ન થવું
| |
| એ કંઈ હાથની વાત નથી
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એક ઇસમ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| એક ઇસમ | |
| અ-ક્ષરોમાં છુપાઈ ગયો
| |
| એને થયું
| |
| આ શબ્દો એની ઉંમ૨ને વધતી અટકાવશે
| |
| સમયની થપાટોને પાછી વાળી
| |
| શરીરનું રક્ષણ કરશે
| |
| કમનીય મરોડો લોહીને વેગવંતું રાખશે
| |
| ધ્વનિઆંદોલનો
| |
| શ્વાસનો લય જાળવશે
| |
| અર્થ
| |
| અજવાળું થઈ
| |
| પ્રાણમાં શક્તિ સીંચશે
| |
| નર્યો આહ્લાદ વરતાશે
| |
| એમ જ થાય અને
| |
| એમ જ થાત
| |
| પણ એક ગફલત રહી ગઈ
| |
| એમ થઈ રહ્યું હતું ત્યારે
| |
| અક્ષરો એની જ ભીતર ઊતરી જઈ
| |
| ક્યારે મૌન થઈ ગયા
| |
| એ તરફ ધ્યાન ગયું નહીં
| |
| અને એમ એ મૂંગો
| |
| અને વૃદ્ધ
| |
| થઈ ગયો
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વૃદ્ધો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| વૃદ્ધો | |
| દોડી નથી શકતા
| |
| એટલે ચાલે છે
| |
| | |
| ચાલી નથી શકતા
| |
| એટલે બેસી રહે છે
| |
| | |
| બેસી નથી શકતા
| |
| એટલે લંબાવવા મથે છે
| |
| | |
| સૂઈ નથી શકતા
| |
| એટલે સપનાં જુએ છે
| |
| | |
| સપનાંમાં
| |
| ઝબકી જાય છે.
| |
| | |
| જાગીને જુએ તો
| |
| શરીર દીસે નહિ
| |
| | |
| દોડતા
| |
| ચાલતા, બેસી-સૂઈ રહેતા
| |
| સપનાં જોતા
| |
| શરીર વિનાના વૃદ્ધોને
| |
| વૃદ્ધો
| |
| જોઈ રહે છે
| |
| </poem>
| |
| | |
| == કેડેથી નમી ગયેલી ડોસીને દેખી ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| કેડેથી નમી ગયેલી ડોસીને દેખી | |
| જુવાન નર માને છે કે
| |
| ડોસી હજુય એનું ખોવાયેલું બાળપણ શોધી રહી છે
| |
| એ તો બોખું મોં ખડખડ ફુલાવતાં
| |
| જવાબ વાળે છે :
| |
| ભોંયમાં છુપાયેલ પીટ્યા મરણને
| |
| લાકડીની આ ઠક... ઠકથી
| |
| હાકોટા દઉં છું
| |
| આવ... બહાર આવ
| |
| મોઢામોઢ થા
| |
| તેં ભલે મારી કેડ આગોતરી વાળી દીધી
| |
| લે, આ ઊભી તારી સામે ભાયડા જેવી
| |
| તને ચોટલીએ ન ઝાલું ન હંફાવું
| |
| એકાદ વાર ન ફંગોળું
| |
| તો હું બે બાપની
| |
| પછી તું મને ભોંયભેગી કરવી હોય તો કરજે
| |
| | |
| કેડેથી નમી ગયેલી ડોસીને દેખી
| |
| જુવાન નર
| |
| સહેજ ટટ્ટાર ઊભો રહેવા મથે છે
| |
| </poem>
| |
| | |
| == છોકરો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| છોકરો
| |
| હસતાં હસતાં ક્યારેક પૂછી લેતો
| |
| ડોસા, ક્યારે જવું છે
| |
| ત્યારે એ મલકી પડતો
| |
| હું તો ક્યારનોય તૈયાર છું
| |
| પણ ઉપરવાળાનું વેમાન નથી આવતું
| |
| પછી હળવેથી
| |
| છોકરાના માથે હાથ મૂકતો
| |
| વાંસો પસવારતો
| |
| ઊંચે આકાશમાં ઊડતા પંખીને જોવાનો
| |
| પ્રયત્ન કરતો
| |
| ઘેરાયેલાં વાદળોને વરસવાનું કહેતો
| |
| અને મનોમન
| |
| વરસાદની એકાદ ધારને ઝાલી
| |
| લાંબી ફાળે
| |
| ચાલી નીકળવાની કલ્પના કરતો
| |
| બેસી રહેતો
| |
| </poem>
| |
| | |
| <br>
| |
| <center>◼</center>
| |
| <br>
| |
