વિવેચનની પ્રક્રિયા

વિવેચનની પ્રક્રિયા

રમણલાલ જોશી

⁠પુસ્તક વાંચવા અહીં ક્લિક કરો⁠

કૃતિ-પરિચય

વિવેચનની પ્રક્રિયા (૧૯૮૧) : રમણલાલ જોશીનો વિવેચનસંગ્રહ. લેખકે પોતાના વિવિધ પ્રકારના લેખોને નવ ખંડમાં વહેંચ્યા છે. પહેલા ખંડનો ‘વિવેચનની પ્રક્રિયા’ અને આઠમા ખંડનો પ્રશ્નોત્તરી લેખ ‘વિવેચન-પ્રક્રિયા, સમકાલીન સાહિત્ય અને ગોવર્ધનરામ’ લેખકની વિવેચન અંગેની સમજ દર્શાવતા, ઉપયોગી સિદ્ધાંતચર્ચાના લેખો છે. નવમા ખંડનો ‘મેથ્યુ આર્નોલ્ડનો કાવ્યવિચાર’ પણ સિદ્ધાંતચર્ચાનો લેખ છે. બીજા ખંડના ત્રણ લેખોમાં આધુનિક વિવેચનની ગતિવિધિની વાત છે. ત્રીજા ખંડમાં ન્હાનાલાલની સર્જન-વિવેચનની પ્રવૃત્તિનો વિચાર કરતા ચાર લેખો છે. ચોથા ખંડમાંના ગુજરાતી કવિતા વિશેના છ લેખમાં આધુનિક કવિતા વિશેના લેખો વધુ છે. એમાં કેટલાક તો આધુનિક કવિઓના કાવ્યસંગ્રહોની પ્રસ્તાવનાઓ છે. પાંચમા ખંડમાં ગુજરાતી અને બંગાળી કથાસાહિત્ય પરના છ લેખો છે. સાતમા ખંડના ત્રણ પ્રશ્નોત્તરી લેખો આ સંગ્રહમાં ઓછા પ્રસ્તુત છે.

— જયંત ગાડીત
‘ગુજરાતી સાહિત્યકોશ’ (ખંડ ૨)માંથી સાભાર

પ્રારંભિક

• ‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ
• પ્રારંભિક
• થોડી પ્રાસંગિક વાત
• સર્જક-પરિચય
• કૃતિ-પરિચય

અનુક્રમ

સાહિત્યવિવેચનના લેખો

• ૧. આજની ગુજરાતી કવિતાનું સંવેદન
• ૨. ઉશનસ્‌ની કવિતાના મર્મકોષોમાં
• ૩. ‘અથવા’ : ચિત્રકળાના સંસ્કારવાળી કવિતા
• ૪. આજની ગુજરાતી નવલિકા

સિદ્ધાંતચર્ચાના લેખો

• ૫. કળાત્મક આકૃતિની વિભાવના
• ૬. સાહિત્યમાં આકૃતિ અને અંતસ્તત્ત્વ
• ૭. ‘નવ્ય વિવેચન’ની ભૂમિકા
• ૮. આપણા સાહિત્યવિવેચનમાં પ્રકારલક્ષી અભિગમ
• ૯. શૈલી અને શીલ
• ૧૦. ગુજરાતી વિવેચનમાં વૃત્તિમય ભાવાભાસનો પ્રશ્ન