ઉમાશંકર જોશી : કાવ્યાસ્વાદ વિશેષાંક
(પરબ, વર્ષ : 5, જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી : 2011, અંક : 7-8)
ઉમાશંકર જોશીએ નોંધ્યું છેઃ ‘કાવ્ય જીવે છે આસ્વાદમાં’ ઉમાશંકરે ‘સંસ્કૃતિ’નો કાવ્ય-આસ્વાદ વિશેષાંક કર્યો હતો, પછી ‘પ્રતિભા અને પ્રતિભાવ’ નામે એનો ગ્રંથ કરેલો. ‘નિશ્ચેના મહેલ’માંના એમના આસ્વાદ આ ક્ષણે યાદ આવે છે. ઉમાશંકર જોશીની જન્મશતાબ્દી નિમિત્તે એમનાં ચૂંટેલાં કાવ્યોના આસ્વાદનો ‘પરબ’નો વિશેષાંક કરેલો. જે ખૂબ આવકાર પામ્યો હતો. એમાં ઉમાશંકરનાં બાસઠ કાવ્યો તથા સાત મુક્તકો-લઘુકાવ્યોના આસ્વાદનો સમાવેશ કર્યો હતો. ભગતસાહેબ, ઉશનસ્, સિતાંશુ, લાભશંકરથી માંડીને રાજેશ પંડ્યા, મહેન્દ્રસિંહ પરમાર સુધીના કવિઓ, વિવેચકો, અભ્યાસીઓ પાસેથી આ વિશેષાંક માટે આસ્વાદ-લેખો પ્રાપ્ત થયા હતા. ‘પરબ’નો આ વિશેષાંક ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદે ‘આત્માની માતૃભાષા’ શીર્ષકથી 2011માં પુસ્તક રૂપે પ્રગટ કર્યો હતો. ‘આત્માની માતૃભાષા’ ગ્રંથનું હવે ઈ-પ્રકાશન થઈ રહ્યું છે. આથી ઉમાશંકર જોશીનાં શેર્ષ્ઠ કાવ્યો તથા આસ્વાદ કાવ્યપ્રેમીઓ માટે આંગળીનાં ટેરવાંવગાં બન્યાં છે. એનો આનંદ વ્યક્ત કરું છું. આ ઈ-પ્રકાશન માટે એકત્ર ફાઉન્ડેશન તથા મિત્ર અતુલ રાવલનો આભાર માનું છું. યોગેશ જોષી તા. 15-12-2021, અમદાવાદ
અ નુ ક્ર મ
- સનાતન અને સાર્વત્રિક માંગલ્યનું ભાવનાગાન — ધીરુ પરીખ
- ‘વિશ્વશાંતિ’ વિશે — ઉશનસ્
- માનવસંવેદનાનો તીણો-વેધક સૂર… — હરીશ વટાવવાળા
- ‘જઠરાગ્નિ’: એક સૌંદર્યવાદી કવિની ચરમ ચેતવણી — ડૉ. નીરવ પટેલ
- અંતરની આરતનું ગીત — હર્ષદ ત્રિવેદી
- વિશ્વ-ચેતના સાથે સાયુજ્ય સાધતી કાવ્ય-આકૃતિ — રાધેશ્યામ શર્મા
- સમરકંદ-બુખારા: વિનોદ અને વેદનાનું સંતુલન — રાજેન્દ્રસિંહ જ. ગોહિલ
- પીડા વિના પ્રાપ્તિ નથી — મણિલાલ હ. પટેલ
- લોકસંસ્કારની સહજતાનું મેળવણ: ‘દળણાના દાણા’ — મનોહર ત્રિવેદી
- ‘પીંછું’ નામનું આ નમણું કાવ્ય — રમણીક અગ્રાવત
- આશાવાદની અભિનવ અભિવ્યક્તિ — નીતિન વડગામા
- સર્જકપ્રતિભાનો ઉત્કૃષ્ટ આવિષ્કાર સાધતી રચના — ભાનુપ્રસાદ પંડ્યા
- ડૂમા અને ડૂસકાંભરી સ્થિતિની વચ્ચે વિસ્તરતી કવિતા — પ્રબોધ ર. જોશી
- નિશીથનું પ્રબળગતિ લીલા-સ્તોત્ર — રમણ સોની
- આસ્વાદોત્તર બીજી એકબે વાત ગુજરાત — ઉમાશંકરની — ભાગ્યેશ જ્હા
- સ્વીકારની ભવ્યતા — માધવ રામાનુજ
- ઝંખનાથી ઝાંખી ભણીની પ્રસન્નકર સૌંદર્યયાત્રા — દર્શના ધોળકિયા
- હૈયાનો સ્વભાવ અને પ્રભાવ — ભગીરથ બ્રહ્મભટ્ટ
- ‘સદ્ગત મોટાભાઈ’ વિશે — ચિનુ મોદી
- ‘સાબરનો ગોઠિયો’: સાહેબની ગેરહાજરીમાં કાવ્યાસ્વાદ — મહેન્દ્રસિંહ પરમાર
- સ્વાન્ત: સુખાય વાંસળી વેચનારો — પ્રવીણ ગઢવી
- પ્રકૃતિસૌંદર્યની દિવ્ય અનુભૂતિનું ગાન — રમેશ એમ. ત્રિવેદી
- ‘લોકલમાં’ વિશે — નિરંજન ભગત
- પ્રશિષ્ટ સંસ્કાર — દક્ષા વ્યાસ
- બારેસોળે તો ખીલ્યાં આવડાં — હરિકૃષ્ણ પાઠક
- ‘આત્માનાં ખંડેર’: ક્યાંક ક્યાંક રચાતા કવિતાના દ્વીપ — ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા
- પૂર્ણત્વ તરફની ગતિ — અનિલ જોશી
- ‘કર્ણ-કૃષ્ણ’ સંવાદ — યજ્ઞેશ દવે
- દયારામનો તંબૂર જોઈને: એક પાઠ — ભોળાભાઈ પટેલ
- ‘આવ્યો છું મંદિરો જોવા—’ વિશે — પારુલ કંદર્પ દેસાઈ
- ગ્રીષ્મનો ‘મધ્યાહ્ન’ — પ્રસાદ બ્રહ્મભટ્ટ
- કંચવાનો કાચો રંગ સાચવવાની મથામણ — સંજુ વાળા
- ઉન્મત્ત પ્રેમ અને ઘેરા વિષાદની બેવડી ભાત — વિનોદ જોશી
- ‘ગામને કૂવે’: લોકસાહિત્યના કુળની કવિતા — દલપત પઢિયાર
- અંતરપટ ખોલતી વસંત — પ્રફુલ્લ રાવલ
- સુગંધથી રણકતી ને ચાંદનીથી છલકતી રાત્રિઓનો અ-પૂર્વ અનુભવ — જયદેવ શુક્લ
- થોડો એક તડકો: ક્ષણના સાક્ષાત્કારનું કાવ્ય — કિશોર વ્યાસ
- પ્રકૃતિથી માનવ સુધીની યાત્રા… — સિલાસ પટેલિયા
- બે અવતરણચિહ્નો વચ્ચેનું અનેરું કવિકર્મ — રાજેન્દ્ર પટેલ
- ભાવનામુકુરિત — સૌંદર્યરસિત કવિબાની: ‘ભલે શૃંગો ઊંચાં’ — ઉષા ઉપાધ્યાય
- આયુર્માર્ગના દ્વિભેટે — ધીરેન્દ્ર મહેતા
- નાટ્યકવિતા: ‘મંથરા’ — પરેશ નાયક
- ‘કચ’ — એક વિશ્લેષણ — અનિલા દલાલ
- ‘રાજસ્થાનમાં પસાર થતાં — ’ વિશે — સતીશ વ્યાસ
- ત્રિવિધ અસ્મિતાઓનું સહઅસ્તિત્વ — ભગવતીકુમાર શર્મા
- ‘વૃષભાવતાર’ વિશે — રતિલાલ બોરીસાગર
- Ex-eternityથી eternity — પ્રવીણ દરજી
- અનેક સૌંદર્યોના સંયોગે વિકસિત કવિચેતના — રઘુવીર ચૌધરી
- જીવનના આશ્લેષમાં ઊછરતું મૃત્યુફળ — રમણીક સોમેશ્વર
- ‘મૂળિયાં’ — ઋજુ કાવ્યત્વની ટકાઉ શબ્દમૂર્તિ — સુમન શાહ
- ‘એક પંખીને કંઈક’ વિશે — રાજેશ પંડ્યા
- ‘ગોકળગાય'નો રસાસ્વાદ — પ્રદીપ ખાંડવાળા
- ધારાવસ્ત્ર: વ્યક્ત દ્વારા અવ્યક્તના અણસાર — અજિત ઠાકોર
- સીમ, ઘર માતૃત્વ — રમેશ ર. દવે
- દિલ્હીને ‘દિલી અલ્વિદા!’ — રવીન્દ્ર પારેખ
- વિશેષણોની પુષ્પવર્ષા — પ્રવીણ પંડ્યા
- ‘છિન્નભિન્ન છું’ વિશે — લાભશંકર ઠાકર
- ‘શોધ’ — અંગે એક શોધસફર — સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર
- ‘સ્વપ્નોને સળગવું હોય તો—’ વિશે — ચંદ્રકાન્ત શેઠ
- ‘પંખીલોક’: ગુજરાતી સમગ્ર કવિતાનું એક ચિરંજીવ શૃંગ — ચંદ્રકાન્ત શેઠ
- ઉમાશંકરભાઈનાં મુક્તકો-લઘુકાવ્યોનું ભાવવિશ્વ — એક આસ્વાદ — યૉસેફ મેકવાન