પુનશ્ચ: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
No edit summary
(+1)
Tag: Replaced
 
(14 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 7: Line 7:
}}
}}


== ઉમાશંકરની સ્મૃતિમાં ==


<poem>
{{Box
ઓગણીસો અઠ્ઠાવનથી ઓગણીસો અઠ્યાસી લગીનાં વર્ષોમાં
|title = પ્રારંભિક
વારંવાર તમે મને વાત્સલ્યભાવે પૂછ્યું હતું, ‘કૈં લખાયું છે ?’
|content =
ત્યારે મેં અપરાધભાવે માત્ર એટલું જ કહ્યું હતું, ‘ના.’
* [[પુનશ્ચ/‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ|‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ]]
એકવાર તો તમે મને રોષ – વધુ તો દુ:ખ – સાથે કહ્યું હતું,
* [[પુનશ્ચ/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]]
‘ભલે, તો આપણાથી ઓછા લાપરવા લોકો લખશે.’
* [[પુનશ્ચ/સર્જક-પરિચય|સર્જક-પરિચય]]
આજે તમે નથી, હવે ક્યાંથી કહું ? –
* [[પુનશ્ચ/કૃતિ-પરિચય|કૃતિ-પરિચય]]
‘જુઓ, લખાયું છે. લ્યો, આ રહ્યું.’
}}
</poem>
<br>


== મનમાં ==
{{Box
<poem>
|title = અનુક્રમ
સ્ત્રી : તમારા મનમાં શું આ હતું ?
|content =
પુરુષ : તો તમારા મનમાં શું હતું ?
* [[પુનશ્ચ/ઉમાશંકરની સ્મૃતિમાં|1 ઉમાશંકરની સ્મૃતિમાં]]
સ્ત્રી : હવે નહિ કહું.
* [[પુનશ્ચ/મનમાં|2 મનમાં]]
{{space}} (એ સ્ત્રીની આંખમાં આંસુ હતું.)
* [[પુનશ્ચ/રસ્તો|3 રસ્તો]]
સ્ત્રી : તમે સમજુ છો,
* [[પુનશ્ચ/આશ્ચર્ય|4 આશ્ચર્ય]]
{{space}} પણ તમે મારા મનમાં શું હતું એ સમજ્યા નહિ.
* [[પુનશ્ચ/ચહેરો|5 ચહેરો]]
પુરુષ : તમે પણ સમજુ છો,
* [[પુનશ્ચ/નામ|6 નામ]]
{{space}} તમે પણ મારા મનમાં શું હતું એ સમજ્યા નહિ.
* [[પુનશ્ચ/જોડે જોડે|7 જોડે જોડે]]
{{space}} (એ બેની આંખમાં સ્મિત હતું.)
* [[પુનશ્ચ/પાસે, દૂર|8 પાસે, દૂર]]
* [[પુનશ્ચ/તમે જે નથી|9 તમે જે નથી]]
* [[પુનશ્ચ/હું તમને ખોઈ રહી|10 હું તમને ખોઈ રહી]]
* [[પુનશ્ચ/રહસ્યોમાં|11 રહસ્યોમાં]]
* [[પુનશ્ચ/મારી આંખો|12 મારી આંખો]]
* [[પુનશ્ચ/સૌંદર્ય અને સત્ય|13 સૌંદર્ય અને સત્ય]]
* [[પુનશ્ચ/પ્રમાણિક-અપ્રમાણિક|14 પ્રમાણિક-અપ્રમાણિક]]
* [[પુનશ્ચ/ચાલો દૂર દૂર|15 ચાલો દૂર દૂર]]
* [[પુનશ્ચ/આમ તમે જો ન આવો|16 આમ તમે જો ન આવો]]
* [[પુનશ્ચ/તમે જો ન હો|17 તમે જો ન હો]]
* [[પુનશ્ચ/જેને ‘મારું’ કહી શકું|18 જેને ‘મારું’ કહી શકું]]
* [[પુનશ્ચ/તમે ધ્રુવ, તમે ધરી|19 તમે ધ્રુવ, તમે ધરી]]
* [[પુનશ્ચ/પ્રેમમાં વિલંબ|20 પ્રેમમાં વિલંબ]]
* [[પુનશ્ચ/મારા પ્રેમમાં|21 મારા પ્રેમમાં]]
* [[પુનશ્ચ/તમારો પ્રેમ|22 તમારો પ્રેમ]]
* [[પુનશ્ચ/સ્મૃતિ|23 સ્મૃતિ]]
* [[પુનશ્ચ/આ મારી જાતનું શું કરીશ ?|24 મારી જાતનું શું કરીશ ?]]
* [[પુનશ્ચ/રમત|25 રમત]]
* [[પુનશ્ચ/અસ્તિત્વ|26 અસ્તિત્વ]]
* [[પુનશ્ચ/મારી રીતે|27 મારી રીતે]]
* [[પુનશ્ચ/તમે અતિવિચિત્ર છો|28 તમે અતિવિચિત્ર છો]]
* [[પુનશ્ચ/ગમતું નથી|29 ગમતું નથી]]
* [[પુનશ્ચ/આરંભ કે અંત ?|30 આરંભ કે અંત ?]]
* [[પુનશ્ચ/વિરામચિહ્નો|31 વિરામચિહ્નો]]
* [[પુનશ્ચ/અંતે તમે હાર્યા|32 અંતે તમે હાર્યા]]
* [[પુનશ્ચ/અધવચ|33 અધવચ]]
* [[પુનશ્ચ/વિરહ|34 વિરહ]]
* [[પુનશ્ચ/મિલન|35 મિલન]]
* [[પુનશ્ચ/એકાન્તમાં|36 એકાન્તમાં]]
* [[પુનશ્ચ/કાચના ઘરમાં|37 કાચના ઘરમાં]]
* [[પુનશ્ચ/તમારું ઘર|38 તમારું ઘર]]
* [[પુનશ્ચ/તમે શાન્ત છો|39 તમે શાન્ત છો]]
* [[પુનશ્ચ/જવું જ છે તો જાઓ|40 જવું જ છે તો જાઓ]]
* [[પુનશ્ચ/સર્પ ? કે રજ્જુ ? કે બન્ને ?|41 સર્પ ? કે રજ્જુ ? કે બન્ને ?]]
* [[પુનશ્ચ/છે છે અને નથી નથી|42 છે છે અને નથી નથી]]
* [[પુનશ્ચ/પ્રેમમાં|43 પ્રેમમાં]]
* [[પુનશ્ચ/સ્વપ્ન|44 સ્વપ્ન]]
* [[પુનશ્ચ/એનાં એ બે જણ|45 એનાં એ બે જણ]]
* [[પુનશ્ચ/મહોરાં|46 મહોરાં]]
* [[પુનશ્ચ/વિરહમાં મિલન, મિલનમાં વિરહ|47 વિરહમાં મિલન, મિલનમાં વિરહ]]
* [[પુનશ્ચ/સ્મૃતિમાં|48 સ્મૃતિમાં]]
* [[પુનશ્ચ/એકાન્ત અને એકલતા|49 એકાન્ત અને એકલતા]]
* [[પુનશ્ચ/એક ફૂલ|50 એક ફૂલ]]
* [[પુનશ્ચ/એક ફળ|51 એક ફળ]]
* [[પુનશ્ચ/કૃતજ્ઞતાને ઊજવી રહ્યો|52 કૃતજ્ઞતાને ઊજવી રહ્યો]]
* [[પુનશ્ચ/અરધી સદી પછી|53 અરધી સદી પછી]]
* [[પુનશ્ચ/પંચોતેરમે|54 પંચોતેરમે]]
* [[પુનશ્ચ/સિત્યોતેરમે|55 સિત્યોતેરમે]]
* [[પુનશ્ચ/એંશીમે|56 એંશીમે]]
* [[પુનશ્ચ/એંશી પછી|57 એંશી પછી]]
* [[પુનશ્ચ/જન્મદિવસ|58 જન્મદિવસ]]
* [[પુનશ્ચ/પ્રતીક્ષા|59 પ્રતીક્ષા]]


{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
}}
</poem>
<br>
 
{{HeaderNav2
== રસ્તો ==
|previous =  
 
|next = ‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ
<poem>
}}
સ્ત્રી : હવે તમે અંદર આવવાનો રસ્તો જાણો છો.
પુરુષ : અંદર આવવાનો રસ્તો હું જાણું તે પહેલાં
{{space}}મારે બહાર જવાનો રસ્તો જાણવો જોઈએ.
સ્ત્રી : એમ કેમ ?
પુરુષ : જ્યાં માયાવી ટાપુ હોય,
{{space}}ટાપુ પર સર્સી હોય,
{{space}}એના હાથમાં જાદુઈ પુષ્પો હોય,
{{space}}એના મહેલમાં માનવપશુ-પક્ષીઓ હોય,
{{space}}ત્યાં હું યુલીસિસ.
{{space}}હવે ન પૂછશો ‘એમ કેમ ?’
{{space}}હવે તમે તો એમના એમ.
 
{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
</poem>
 
== આશ્ચર્ય ==
 
<poem>
સ્ત્રી : આશ્ચર્ય થાય છે આપણે અહીં શા માટે આવ્યાં છીએ.
પુરુષ : આશ્ચર્ય થાય એટલા માટે.
સ્ત્રી : શું આશ્ચર્ય ?
પુરુષ : તમે ને હું,
{{space}}તમે દક્ષિણ ને હું ઉત્તર,
{{space}}તમે ગૌર ને હું શ્યામ,
{{space}}તમે કોમળ ને હું કઠોર,
{{space}}તમે ક્યહીં ને હું ક્યહીં,
{{space}}છતાંય આ ક્ષણે આપણે બે અહીં.
{{space}}આ આશ્ચર્ય.
સ્ત્રી : એ આશ્ચર્ય વિશે પણ આશ્ચર્ય થાય છે તે શા માટે ?
પુરુષ : એટલા માટે કે...
ના, એનો ઉત્તર નથી
{{space}}છે માત્ર આશ્ચર્ય.
 
{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
</poem>
 
== ચહેરો ==
 
<poem>
સ્ત્રી : તમારો હસતો ચહેરો મને ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : તમારું પહોળું કપાળ મને ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : તમારું લાંબું નાક મને બહુ ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : તમારી ભૂરી બે આંખો મને બહુ જ ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : તમારો હસતો ચહેરો મને ગમે છે.
 
{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
</poem>
 
== નામ ==
 
<poem>
સ્ત્રી : તમારું નામ મને ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : એનો અવાજ મને ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : એનો આકાર મને બહુ ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : એનો અર્થ મને બહુ જ ગમે છે.
પુરુષ : બસ એટલું જ ?
સ્ત્રી : તમારું નામ મને ગમે છે.
 
{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
</poem>
 
== જોડે જોડે ==
 
<poem>
સ્ત્રી : આટલો સમય ક્હો, તમે ક્યાં હતા ?
{{space}} મને મળ્યા કેમ મોડે મોડે ?
 
પુરુષ : હતો તમારા મનમાં, પણ છતા
{{space}} થવું હતું મારે થોડે થોડે;
{{space}} આટલો સમય તમે તો દેહને
{{space}} જોયો દર્પણમાં કોડે કોડે,
{{space}} આજે જોયું મનને, જોયો સ્નેહને;
{{space}} હવે આપણે બે જોડે જોડે.
{{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
</poem>
 
== પાસે, દૂર ==
 
<poem>
સ્ત્રી : પાછા આવો, તમે ક્યાં છો ?
પુરુષ : દૂર દૂર, તમે જ્યાં છો.
સ્ત્રી : હું તો અહીં છું પાસે, તમારી સામે.
પુરુષ : તમે સામે છો એવો ભ્રમ તમને ભલે થાય,
{{space}} પણ તમે પાસે નથી, એથી મારું મન દૂર દૂર જાય;
{{space}} પાસે, દૂરનું રહસ્ય તમારું મન ક્યારેય નહિ પામે.
 
{{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
</poem>
 
== તમે જે નથી ==
 
<poem>
સ્ત્રી : આમ શું તમે મને જોઈ રહ્યા છો ?
{{space}} આમ જોઈ જોઈને હવે તમે મને ખોઈ રહ્યા છો.
{{space}} આજે જ મને જુઓ છો ? કદી મને જોઈ ન’તી ?
{{space}} જુઓ, હું એની એ જ છું, જે હું આજ લગી હતી.
{{space}} આમ આજે શું આ મારી આંખમાં આંખ પ્રોઈ રહ્યા છો ?
પુરુષ : તમે એનાં એ જ છો એ માત્ર તમારો વ્હેમ છે,
{{space}} તમે સ્ત્રી છો ને તોયે આમ માનો એમ કેમ છે ?
{{space}} આમ હવે તમે જે નથી તેને તમે રોઈ રહ્યાં છો.
 
{{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
</poem>
 
== હું તમને ખોઈ રહી ==
 
<poem>
સ્ત્રી : હું તમને ખોઈ રહી,
{{space}} તમે ક્યાં છો ? હું તમને ક્યાંય નથી જોઈ રહી.
પુરુષ : તમે મને નહિ, તમારી જાતને ખોઈ રહ્યા,
{{space}} એથી ક્હો છો તમે મને ક્યાંય નથી જોઈ રહ્યા;
{{space}} ને હવે તમે તમારી જાત પર રોઈ રહ્યા,
{{space}} તમારી આંખોમાં મારી છબી એને લ્હોઈ રહ્યા,
{{space}} હવે આંખોની અંદર પણ હશે કોઈ નહિ;
{{space}} હવે તમે કહી શકો, ‘હું તમને ખોઈ રહી.’
 
{{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
</poem>
 
== રહસ્યોમાં ==
 
<poem>
સ્ત્રી : હવે ક્હો, મારાં રહસ્યોમાં તમારું સ્થાન ક્યાં છે ?
પુરુષ : તમારાં રહસ્યોમાં જો મારું કોઈ સ્થાન હોય
{{space}}{{space}} તો પછી તમે જ ક્હો, મારું માન ક્યાં છે ?
{{space}} તમારે રહસ્યો જેવું કશું છે જ નહિ,
{{space}} તમે ઘણું બધું માની લો છો;
{{space}}{{space}} તમે ભલા છો ! તમને એનું ભાન ક્યાં છે ?
{{space}} જોકે તમે સ્વયં એક રહસ્ય છો,
{{space}} કારણ કે તમારામાં કશું જ રહસ્યમય નથી;
{{space}}{{space}} તમે ભલા છો ! તમને એનું જ્ઞાન ક્યાં છે ?
 
{{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
</poem>
 
== મારી આંખો ==
 
<poem>
: તમે મારી આંખોથી અજાણ,
પ્રિયે, આ મારી આંખો એ આંખો નથી,
એ તો છે તમારું હૃદય વીંધે એવાં બાણ.
પુરુષ : તમને પણ મારા હૃદયની ન જાણ,
{{space}} એ કુસુમથી વધુ કોમળ, પણ વજ્રથી વધુ કઠોર,
{{space}} તમે છોડી તો જુઓ એ બાણ,
{{space}} તોડી જુઓ એને, નહિ તૂટે એવું એ નઠોર.
{{space}} તો પછી એ બાણ જો છૂટે તો કયું લક્ષ્ય ચીંધે ?
{{space}} જોજો, રખેને એ બાણ તમારું હૃદય વીંધે !
 
{{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
</poem>
 
== સૌંદર્ય અને સત્ય ==
 
<poem>
સ્ત્રી : તમે કમળની પાંખડીઓ તોડી નાખી
{{space}} ને પછી એની દાંડી હાથમાં રાખી
{{space}} ‘આ સૌંદર્ય છે.’ એમ મને જે કહ્યું
{{space}} એમાં ક્હો, સત્ય ક્યાં રહ્યું ?
પુરુષ : તમે પાંખડીઓ તોડી નાખો કે ન નાખો
{{space}} ને દાંડી હાથમાં રાખો કે ન રાખો
{{space}} પાંખડીઓને તો ખરવું જ રહ્યું
{{space}} એ સત્ય તમે ના ગ્રહ્યું !
 
{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
</poem>
 
== પ્રમાણિક-અપ્રમાણિક ==
 
<poem> 
પુરુષ : માદામ, તમે પ્રમાણિક છો ?
સ્ત્રી : હા જી, હું પ્રમાણિક છું,
{{space}} પણ શ્રીમાન ! કહો, તમે પ્રમાણિક છો ?
પુરુષ : ના, હું અપ્રમાણિક છું.
{{space}} પણ તમે જ્યારે ક્હો છો કે તમે પ્રમાણિક છો
{{space}} ત્યારે તમે અપ્રમાણિક છો,
{{space}} અને હું જ્યારે કહું છું કે હું અપ્રમાણિક છું
{{space}} ત્યારે હું પ્રમાણિક છું.
{{space}} હવે ક્હો કોણ પ્રમાણિક અને કોણ અપ્રમાણિક ?
 
{{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
 
== ચાલો દૂર દૂર... ==
 
<poem>
સ્ત્રી : ચાલો દૂર દૂર... જ્યાં આપણે બે મનમાન્યો પ્રેમ કરીએ,
{{space}} જ્યાં આપણે બે સાથે જીવીએ ને સાથે મરીએ;
{{space}} જ્યાં ધૂંધળા આકાશમાં સૂરજ ઊગતો હોય ઝાંખો ઝાંખો,
{{space}} જાણે અશ્રુથી ચમકતી મારી ચંચલ આંખો;
{{space}} જ્યાં આપણો શયનખંડ વર્ષોજૂનાં રાચરચીલાથી શોભતો હોય,
{{space}} છત પરનાં રંગીન સુશોભનો અને ભીંત પરના
{{space}}{{space}} ઊંચાઊંડા અરીસાથી ઓપતો હોય,
{{space}} જ્યાં અંબરનો આછો ધૂપ ચોમેર મહેકતો હોય,
{{space}} અમૂલ્ય ફૂલોની સુગંધ સાથે ભળીને બહેકતો હોય;
{{space}} જ્યાં ક્ષિતિજ પારથી આવી આવીને કૈં નૌકાઓ નાંગરતી હોય,
{{space}} જેના થકી મારી નાનામાં નાની ઇચ્છાઓ પાંગરતી હોય;
{{space}} જ્યાં આખુંયે નગર આથમતા સૂરજની
{{space}}{{space}}રંગબેરંગીન આભા ઓઢતું હોય,
{{space}} જ્યાં સમગ્ર વિશ્વ સમી સાંજના
{{space}}{{space}}સ્નિગ્ધ સઘન અંધકારમાં પોઢતું હોય;
{{space}} જ્યાં બધું જ સ્વસ્થ, સુન્દર, સમૃદ્ધ, શાન્ત ને ઉન્મત્ત હોય...
પુરુષ : લાગે છે કે બૉદલેરનાં કાવ્યો તમે વાંચો છો,
{{space}} ‘યાત્રાનું નિમંત્રણ’ કાવ્ય વાંચી તમે રાચો છો;
{{space}} પણ તમે જાણો છો બૉદલેર આવું આવું ઘણું બધું કહેતા હતા,
{{space}} ને પછી જ્યાં હતા ત્યાંના ત્યાં જ – પૅરિસમાં જ – રહેતા હતા;
{{space}} તમે પણ જીવનભર ‘ચાલો દૂર દૂર...’ એવું એવું ઘણું બધું કહેશો,
{{space}} ને પછી આયુષ્યના અંત લગી જ્યાં છો ત્યાંના ત્યાં જ રહેશો.
 
{{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
</poem>

Latest revision as of 01:02, 29 March 2024


Punashchu-Title.jpg


પુનશ્ચ

નિરંજન ભગત


પ્રારંભિક


અનુક્રમ