દલપત પઢિયારની કવિતા: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
()
(blasting over)
Tag: Replaced
 
(19 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1: Line 1:
{{BookCover
{{BookCover
|cover_image = File:4_Kamal_Vora_Kavya_Title.jpg
|cover_image = File:8_Dalpat_Pathiyar_Kavya_Title.jpg
|title = દલપત પઢિયારની કવિતા<br>
|title = દલપત પઢિયારની કવિતા<br>
|editor = રાજેશ મકવાણા<br>
|editor = રાજેશ મકવાણા<br>
Line 6: Line 6:




 
<br>
{{Box
|title = પ્રારંભિક
|content =
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ|‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ]]
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]]
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]]
 
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/સર્જક-પરિચય|સર્જક-પરિચય]]
 
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/કૃતિ-પરિચય|કૃતિ-પરિચય]]
== કાગળના વિસ્તાર પર ==
}}
 
<br>
<poem>
{{Box
ધણથી છૂટા પડેલા ઢોર જેવા
|title = અનુક્રમ
હું
|content =
અહીં કાગળના વિસ્તાર પર
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/કાગળના વિસ્તાર પર|કાગળના વિસ્તાર પર]]
રોજ રઝળપાટ કરું છું.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/મારો ભોંયબદલો|મારો ભોંયબદલો]]
પાનાંનાં પાનાં ભરાય છે, રોજ.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ચાલુ ચોમાસે|ચાલુ ચોમાસે]]
શબ્દની મૉરીએ કશુક ખેંચાઈ આવશે
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/હું મને ક્યાં મૂકું?|હું મને ક્યાં મૂકું?]]
એ આશાએ મથ્યા કરું છું, રોજ.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પાંગથની ભાષા|પાંગથની ભાષા]]
પણ આજ લગી
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/’લ્યા જીવ!|’લ્યા જીવ!]]
એકાદ ગલીનો વળાંક સુધ્ધાં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/આંબાવાડિયું|આંબાવાડિયું]]
હું વાંચી શક્યો નથી.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/રંગનુ નોતરું|રંગનુ નોતરું]]
હતું કે :
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/વિચ્છેદ|વિચ્છેદ]]
કાગળ–કેડી કોતરી લેશું,
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/કવિતા કવિતા રમતાં|કવિતા કવિતા રમતાં]]
કૂવો-પાણી ખેંચી લેશું,
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/રામ બોલતાં અશકર ખૂટ્યા|રામ બોલતાં અશકર ખૂટ્યા]]
એક લસરકે ગામપાદરને ઊંચકી લેશું!
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/વા’ણાં વહી જશે|વા’ણાં વહી જશે]]
આ શબ્દોની ભીડમાં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/છેલ રમતૂડી|છેલ રમતૂડી]]
મારો શેઢો ક્યાંય ઊકલ્યો નહીં.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ટેંટોડો|ટેંટોડો]]
એક જ કમાડમાં આટલા બધા શબ્દો
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/રાજગરો|રાજગરો]]
વસાઈ જશે અની ખબર નહીં;
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પુણ્યસ્મરણ|પુણ્યસ્મરણ]]
બાકી નળિયા આગળ જ નમી પડત.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/મને હું શોધું છું!|મને હું શોધું છું!]]
હજુયે કૌછું કે
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/કિયા તમારા દેશ, દલુભા?|કિયા તમારા દેશ, દલુભા?]]
મોભારે ચડવાનું માંડી વાળો,
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ભલી તમારી ભેટ, દલુભા|ભલી તમારી ભેટ, દલુભા]]
આમ શબ્દો સંચાર્યે
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/હોંચી રે હોંચી|હોંચી રે હોંચી]]
કદી ઘર નહીં છવાય!  
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/વાત જરા છાની છે...!|વાત જરા છાની છે...!]]
બારે મેઘ ખાંગા ત્યાં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/બીજું, બ્હા૨ અમથું શું લખીએ?|બીજું, બ્હા૨ અમથું શું લખીએ?]]
નેવાં ઝીલવાનું તમારું ગજું નહીં, જીવ!
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/અજવાળાનો અવસર|અજવાળાનો અવસર]]
તંગડી ઊંચી ઝાલીને
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/આમ ગણો તો કશું નહીં!|આમ ગણો તો કશું નહીં!]]
અંદર આવતા રો’
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ઝીલણ ઝીલવાને!|ઝીલણ ઝીલવાને!]]
એકાદ ચૂવો આંતરી લેવાય ને
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/દીવડો|દીવડો]]
તોય ઘણું!
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ગોરંભો લઈ ગગન ઝળૂંભે!|ગોરંભો લઈ ગગન ઝળૂંભે!]]
</poem>
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પાટ ઉપર દીવો પેટાવી બેઠો છું!|પાટ ઉપર દીવો પેટાવી બેઠો છું!]]
 
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/સતગુરુની સંગે રે....|સતગુરુની સંગે રે....]]
== મારો ભોંયબદલો ==
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/કૂવામાં પાણી ખારું આવ્યું છે!|કૂવામાં પાણી ખારું આવ્યું છે!]]
 
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ઝાડ થવાનું મન|ઝાડ થવાનું મન]]
<poem>
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ઉમૈડી!|ઉમૈડી!]]
હું
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/મેડીનો મઘમઘ મોગરો|મેડીનો મઘમઘ મોગરો]]
આ નગરમાં ભૂલા પડેલો જણ છું.  
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/મેલો, દલપત, ડા’પણ મેલો...|મેલો, દલપત, ડા’પણ મેલો...]]
કાચની બારીમાંથી
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/જળને ઝાંપે|જળને ઝાંપે]]
રોજ સાંજે વીખરાઈ પડતુ ધણ છું.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/મને લાગે છે|મને લાગે છે]]
આ અગાસીઓનેે દસ દસ વર્ષથી
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/તડકો પડે તો સારું|તડકો પડે તો સારું]]
ધોતો આવ્યો છું.  
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પડતર|પડતર]]
વેલકૂંડાં ગોઠવી ગોઠવીને મેં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/અંધારું|અંધારું]]
આંખો લીલી રાખી છે.  
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/સવારે...!|સવારે...!]]
મને શું ખબર કે
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/સાંજ ઢળે......|સાંજ ઢળે......]]
હું અહીં સુગરીના માળામાં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/મને મહીસાગર છાંટો!|મને મહીસાગર છાંટો!]]
સાઇઠ વૉલ્ટનો બલ્બ મૂકીશ તે ત્યાં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ડૉ. બાબાસાહેબને|ડૉ. બાબાસાહેબને]]
બધાં જનાવરોની પાંખો ફાટી જશે?  
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/હું દલપત, દળનો પતિ.... !|હું દલપત, દળનો પતિ.... !]]
સડકો અહીં આખી રાત જાગે છે.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/હું|હું]]
અમારે નાવું નગરમાં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/સૂકા છાંટાની સલામું|સૂકા છાંટાની સલામું]]
તે નાચવું નવેરામાં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/જલતી દીવડી|જલતી દીવડી]]
તે તો કેમ બનવાનું છે?
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ઝૂંપડી ઠીક પડે ત્યાં બાંધો!|ઝૂંપડી ઠીક પડે ત્યાં બાંધો!]]
મહી નદી!
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/હું બાહર ભીતર જોતી!|હું બાહર ભીતર જોતી!]]
મારા સામું જોઈશ નહીં
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/ચાલ્યા કરે, કૈંનું કૈં!|ચાલ્યા કરે, કૈંનું કૈં!]]
હું હવે અનાવૃત્ત થઈ શકું તેમ નથી.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/નક્કામો આ ફેરો!|નક્કામો આ ફેરો!]]
ઇન્જેક્શન લઈ લઈને
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/આપણે તો આપણા મનના માલિક|આપણે તો આપણા મનના માલિક]]
મેં તારું પાણી બદલી નાખ્યું છે.
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/અંચળો|અંચળો]]
વગડાનાં વૃક્ષો!
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/હું તો અધરાતે ઊઠી...!|હું તો અધરાતે ઊઠી...!]]
ખાતરી ન થતી હોય તો
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/કવિતા મને ગમે છે!|કવિતા મને ગમે છે!]]
આ કાંડું હાથમાં ઝાલી તપાસી લો
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/શીદ પડ્યો છે પોથે?|શીદ પડ્યો છે પોથે?]]
મારી નાડીઓમાં ટેબલનો ઉછેર
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/વસ્તુ જડે તો જડે વિવેકે...!|વસ્તુ જડે તો જડે વિવેકે...!]]
હવે તળિયું બાંધી રહ્યો છે.
}}
હું કાલે ઊઠીને
ટાઈલ્સ જેવું એળખાવા લાગું તો
તમે જોજો આઘાંપાછાં થઈ જતાં!  
તમારી પરકમ્મા કરતાં કેટલાંક પગલાં
હું ત્યાં જ ભૂલી આવ્યો છું.
મારો આ ભોંયબદલો
નહીં સાંખી લે એ!
આણ મૂકીને આંતરી લેજોે બધું.
અહીં મારા પગ ધૂળ વિનાના,
ચોખ્ખા રહે છે.
અને સ્વચ્છ, સુઘડ એવાં વિશેષણ આર્પું
તોપણ ચાલે!
અંગૂઠે આંખ માંડું
ને આખું ભાઠું પી શકું
એવું એકે અનુસંધાન મળતું નથી મને.
મારી આંખમાં ઊડાઊડ કરતા,
થોરિયાનાં પાનમાં તરતા,
દૂધે ધોયેલા મોર
ક્યાં ગયા, હેં?
—ક્યાં ગયા?
</poem>
 
== ચાલુ ચોમાસે ==
 
<poem>
ચાલુ ચોમાસે
નવેરામાં
નવા આંબા ઊગ્યા હશે....
આ લ્યો!
ઊગેલા ગોટલાને ઘસી–ઘસી
પિપૂડી વગાડવાની ઉંમર તો
આખરે
થડિયું થઈને રહી ગઈ!
અમને ફૂટવાનો અનુભવ
ક્યારે થશે?
</poem>
 
== હું મને ક્યાં મૂકું? ==
 
<poem>
મારે મારો મુકામ જોઈએ છે.  
હું છેલ્લા કેટલાય વખતથી
મારાથી છૂટો પડી ગયો છું.
હું
નથી હસી શક્યો કે
નથી ક્યાંય વસી શક્યો.  
લીમડાની સળીઓ ભેગી કરીને
માળો બાંધનાર હોલાએ
એની જગ્યા બદલી નથી,
ગળું ખોંખારી
આખો ઉનાળો ઘૂંટવામાં
એ આજે પણ એકતાર છે.
હું
એના જેવું ભેગું
કેમ રહી શક્યો નથી?
 
વેરણછેરણ થઈ ગયું છે બધું
થાય છે કે લાવ
પાછે પગલે જઈને કોઈ સ્થળે
અકબંધ રહેલા સમયની છાપ લઈ આવું,
પણ
બાંધ્યા કદનું પગલું
મારો પીછો કરે છે.
મારા પગ
કોઈ નિશ્ચિત આકારની મોજડીઓથી
સિવાઈ ગયા છે.
હું કયો છેડો ઝાલું?
ક્યાંથી ડગ ભરું?
કપડાં ભરવેલી વળગણી ઉપરથી તો
મારી આવ-જા
ક્યારનીય બંધ થઈ ગઈ છે.
 
બધું જ
બહારનું બની ગયું છે.
મને, મારે
ક્યાં અને ક્યારે મળવું એ જ મોટો સવાલ છે.
હું તમારી સન્મુખ
બેઠો બેઠો વાતો કરતો હોઉં
ત્યારે પણ
બીજે ઠેકાણે ગડીબદ્ધ પડ્યો હોઉં છું.
હું સૂતો હોઉં પથારીમાં
અને મારા શ્વાસ
વગડામાં ક્યાંક લીલા પાનનો રંગ
ધારણ કરતા હોય છે.
પડખું હું અહીં બદલું
ને પાળિયા બીજે રાતા થતા હોય છે.
નખ કાપતી વખતે
હું અનેક છેડેથી વધતો હોઉં છું.
મારી હથેળીની રેખાઓ
છાંયો શોધતી ફર્યા કરે છે
હાથની બહાર!
આ નજરમાં પણ
કેટલા બધાં પાંખિયાં પડી ગયાં છે?
આંખમાં આંખ પરોવીને
આરપાર થઈ શકાયું હોત તો?
તો
હું ખૂણાખૂણા થતો બચી શક્યો હોત.
ભરીભરી વસતિ વચ્ચે
હું વેરાતો જાઉં છું.
મારે ભાગી જવું છે...
 
એક દિવસ
મેં
મારા હોવા વિષેની
જરાક જગ્યા પડેલી જોઈ હતી
ને મેં,
મારા શ્વાસને
પીપળો થઈ જવાનું કહ્યું હતું!
પછી શું થયું જાણો છો?
બીજે દિવસે
આખા વગડા ઉપર ઉનાળો ત્રાટક્યો હતો!
મેં મારી લાગણીને
નદી થઈ જવાનું કહ્યું હતું
ને બીજે દિવસે
આખા દરિયાને એક વાવટો નડ્યો હતો!
કહો –
હું મને ક્યાં મૂકું?
</poem>
 
== પાંગથની ભાષા ==
 
<poem>
મૂરતને ગણકાર્યા વગર
મંડપ છોડતો મરસિયો
ક્યાંથી પાછો ફરે છે
એની ખબર પડી નથી.  
પણ
જ્યારે જ્યારે એ
ફેરીએ નીકળ્યો છે ત્યારે
અવાજ ઉપર છાંયે ફરી વળ્યો છે.  
તમે ‘પવન’ એટલો શબ્દ પણ ન બેાલી રહો
તે પહેલાં
ચાદરમાંથી ગીધનાં પગલાં ખંખેરાવા માંડે
વિસામા!
તમે આટલેથી અટકો.
યાદ રહે તો
ઊછીના અજવાળે અક્ષર ઉકેલજો.
કયા અંગૂઠે દેવતા મૂકવાનો છે
એ તો ખોળી શકાશે
પણ કયા તરભેટે દીવો થિર થવાનો છે
એની ખબર નહીં પડે.
કોઈ પૂછશે તો
કહીશ કે
પાંગથની ભાષા તો હું પણ જાણતો નથી!
</poem>
 
== ’લ્યા જીવ! ==
 
<poem>
લ્યા જીવ!
હેંડ્ય તા,
જરા જોડામાં ચૈડ મેલાઈ જોેઈએ!  
આટલું બધું ચાલ્યા
પણ કશો અમલ તો ચડ્યો નહીં.
લે,
બીડીના બેચાર હડાપા ખેંચી કાઢ
આમેય તે
આપણા આંટાફેરાનેા કશો અરથ નથી.
ગાફણના પથરા
પાછા ખેતરમાં જ પડતા હેાય છે
ચાડિયાને શું?
એને ચરવું નહીં કે ચાલવું નહીં!  
–મેલ દેવતા!!
</poem>
 
== આંબાવાડિયું ==
 
<poem>
એક સમયે
હું ગાર ગૂંદતો હતો
એ પગલાંનું માપ મારે જોઈએ છે.
નક્કી, એ રસ્તે
એક નવી ભીંત ભરી લઈશ,
ઓકળીઓથી લીંપી લઈશ,
આંબાવાડિયું ઉછેરી લઈશ,
પીળું પાન
લીલું પાન,
વડવાઈએ વધેલું દાણ
દાણ કહેતાં દેશ દેશથી
દોડી આવે શઢ-કાટલાં વહાણ...
અરે!
કોઈ આ છેડેથી
આંચકો તો મારો!
</poem>
 
== રંગનુ નોતરું ==
 
<poem>
ગામડે હતો ત્યારે
કુુંડી પછવાડે એકબીજાને વીંટળાઈ
ઊંચા થઈ થઈ પછડાતા સાપને જોયેલા
આજે ધખારામાં
ફરીથી એ યાદ આવ્યા :
{{Space}} ચોમાસું બેસવું જોઈએ!
એક વખત
સાવ સુક્કા, ધૂળિયા રંગના કાચંડાની પૂંછડીએ
ભિયા! ગમ્મતમાં દોરી બાંધી દીધેલી!
મને શું ખબર કે
વરસાદ એની પીઠ ઉપર ઊઘલતો હોય છે!
આજે,
સામેના ઝાડ ઉપરથી,
કરકરિયાળી ડોક ઉપર રંગનું નોતરું ઝીલતો
વજનદાર કાચંડો,
લચ્ચાક્ કરતો પડી ગયો :
{{Space}} વરસાદ તૂટી પડવો જોઈએ!
ને પછી?
પહેલા જ વરસાદે
વગડો છૂટા નાગ જેવું નીકળી પડશે,
બધે કીડિયારાં જ કીડિયારાં... ...
કાછડા વાળેલી કન્યાઓ
ડાંગરની ક્યારીઓમાં
છેાડ જેવું છલકાઈ જશે
મારે
કેટલા વીંછીને ચીપિયે પકડીને
ઘરની બહાર,
વાડમાં નાખી આવવાના રહેશે હેં!
</poem>
 
== વિચ્છેદ ==
 
<poem>
હે મન!
ઉકેલી નાખો તમારાં
બધાં આવરણ.
ડુંગળીના પડ જેવું બંધાવા માંડ્યા
ત્યારથી જ
આપણો
ભોંયથી વિચ્છેદ શરૂ થયો છે.
હું કદાચ મોટો થઈ ગયો છું
કોઈ મારે કપાળે માટી ભરો,
મને શેઢાની ઊંઘ આવે... ...
</poem>

Latest revision as of 01:25, 1 March 2024

8 Dalpat Pathiyar Kavya Title.jpg


દલપત પઢિયારની કવિતા

સંપાદક: રાજેશ મકવાણા



પ્રારંભિક


અનુક્રમ