આત્માની માતૃભાષા
ઉમાશંકર જોશી : કાવ્યાસ્વાદ વિશેષાંક
(પરબ, વર્ષ : 5, જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી : 2011, અંક : 7-8)
પ્રારંભિક
અ નુ ક્ર મ
- વિશ્વશાંતિ (ઈ. ૧૯૩૧)માંથી
- સનાતન અને સાર્વત્રિક માંગલ્યનું ભાવનાગાન — ધીરુ પરીખ
- ‘વિશ્વશાંતિ’ વિશે — ઉશનસ્
- ગંગોત્રી (ઈ. ૧૯૩૪)માંથી
- માનવસંવેદનાનો તીણો-વેધક સૂર… — હરીશ વટાવવાળા
- ‘જઠરાગ્નિ’: એક સૌંદર્યવાદી કવિની ચરમ ચેતવણી — ડૉ. નીરવ પટેલ
- અંતરની આરતનું ગીત — હર્ષદ ત્રિવેદી
- વિશ્વ-ચેતના સાથે સાયુજ્ય સાધતી કાવ્ય-આકૃતિ — રાધેશ્યામ શર્મા
- સમરકંદ-બુખારા: વિનોદ અને વેદનાનું સંતુલન — રાજેન્દ્રસિંહ જ. ગોહિલ
- પીડા વિના પ્રાપ્તિ નથી — મણિલાલ હ. પટેલ
- લોકસંસ્કારની સહજતાનું મેળવણ: ‘દળણાના દાણા’ — મનોહર ત્રિવેદી
- ‘પીંછું’ નામનું આ નમણું કાવ્ય — રમણીક અગ્રાવત
- આશાવાદની અભિનવ અભિવ્યક્તિ — નીતિન વડગામા
- સર્જકપ્રતિભાનો ઉત્કૃષ્ટ આવિષ્કાર સાધતી રચના — ભાનુપ્રસાદ પંડ્યા
- ડૂમા અને ડૂસકાંભરી સ્થિતિની વચ્ચે વિસ્તરતી કવિતા — પ્રબોધ ર. જોશી
- નિશીથ (ઈ. ૧૯૩૯)માંથી
- નિશીથનું પ્રબળગતિ લીલા-સ્તોત્ર — રમણ સોની
- ગુજરાત — ઉમાશંકરની — ભાગ્યેશ જ્હા
- સ્વીકારની ભવ્યતા — માધવ રામાનુજ
- ઝંખનાથી ઝાંખી ભણીની પ્રસન્નકર સૌંદર્યયાત્રા — દર્શના ધોળકિયા
- હૈયાનો સ્વભાવ અને પ્રભાવ — ભગીરથ બ્રહ્મભટ્ટ
- ‘સદ્ગત મોટાભાઈ’ વિશે — ચિનુ મોદી
- ‘સાબરનો ગોઠિયો’: સાહેબની ગેરહાજરીમાં કાવ્યાસ્વાદ — મહેન્દ્રસિંહ પરમાર
- સ્વાન્ત: સુખાય વાંસળી વેચનારો — પ્રવીણ ગઢવી
- પ્રકૃતિસૌંદર્યની દિવ્ય અનુભૂતિનું ગાન — રમેશ એમ. ત્રિવેદી
- ‘લોકલમાં’ વિશે — નિરંજન ભગત
- પ્રશિષ્ટ સંસ્કાર — દક્ષા વ્યાસ
- બારેસોળે તો ખીલ્યાં આવડાં — હરિકૃષ્ણ પાઠક
- ‘આત્માનાં ખંડેર’: ક્યાંક ક્યાંક રચાતા કવિતાના દ્વીપ — ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા
- પૂર્ણત્વ તરફની ગતિ — અનિલ જોશી
* પ્રાચીના (ઈ. ૧૯૯૪)માંથી
* આતિથ્ય (ઈ. ૧૯૪૬)માંથી
- દયારામનો તંબૂર જોઈને: એક પાઠ — ભોળાભાઈ પટેલ
- ‘આવ્યો છું મંદિરો જોવા—’ વિશે — પારુલ કંદર્પ દેસાઈ
- ગ્રીષ્મનો ‘મધ્યાહ્ન’ — પ્રસાદ બ્રહ્મભટ્ટ
- કંચવાનો કાચો રંગ સાચવવાની મથામણ — સંજુ વાળા
- ઉન્મત્ત પ્રેમ અને ઘેરા વિષાદની બેવડી ભાત — વિનોદ જોશી
- ‘ગામને કૂવે’: લોકસાહિત્યના કુળની કવિતા — દલપત પઢિયાર
* વસંતવર્ષા (ઈ. ૧૯૫૪)માંથી
- અંતરપટ ખોલતી વસંત — પ્રફુલ્લ રાવલ
- સુગંધથી રણકતી ને ચાંદનીથી છલકતી રાત્રિઓનો અ-પૂર્વ અનુભવ — જયદેવ શુક્લ
- થોડો એક તડકો: ક્ષણના સાક્ષાત્કારનું કાવ્ય — કિશોર વ્યાસ
- પ્રકૃતિથી માનવ સુધીની યાત્રા… — સિલાસ પટેલિયા
- બે અવતરણચિહ્નો વચ્ચેનું અનેરું કવિકર્મ — રાજેન્દ્ર પટેલ
- ભાવનામુકુરિત — સૌંદર્યરસિત કવિબાની: ‘ભલે શૃંગો ઊંચાં’ — ઉષા ઉપાધ્યાય
- આયુર્માર્ગના દ્વિભેટે — ધીરેન્દ્ર મહેતા
* મહાપ્રસ્થાન (ઈ. ૧૯૬૫)માંથી
* અભિજ્ઞા (ઈ. ૧૯૬૭)માંથી
- ‘રાજસ્થાનમાં પસાર થતાં — ’ વિશે — સતીશ વ્યાસ
- ત્રિવિધ અસ્મિતાઓનું સહઅસ્તિત્વ — ભગવતીકુમાર શર્મા
- ‘વૃષભાવતાર’ વિશે — રતિલાલ બોરીસાગર
- Ex-eternityથી eternity — પ્રવીણ દરજી
* ધારાવસ્ત્ર (ઈ. ૧૯૮૧)માંથી
- અનેક સૌંદર્યોના સંયોગે વિકસિત કવિચેતના — રઘુવીર ચૌધરી
- જીવનના આશ્લેષમાં ઊછરતું મૃત્યુફળ — રમણીક સોમેશ્વર
- ‘મૂળિયાં’ — ઋજુ કાવ્યત્વની ટકાઉ શબ્દમૂર્તિ — સુમન શાહ
- નિર્જીવ-સજીવ આંખની કરામત: ‘ઈડરિયા પથ્થરો’ — નરોત્તમ પલાણ
- ‘એક પંખીને કંઈક’ વિશે — રાજેશ પંડ્યા
- ‘ગોકળગાય'નો રસાસ્વાદ — પ્રદીપ ખાંડવાળા
- ધારાવસ્ત્ર: વ્યક્ત દ્વારા અવ્યક્તના અણસાર — અજિત ઠાકોર
- સીમ, ઘર માતૃત્વ — રમેશ ર. દવે
- દિલ્હીને ‘દિલી અલ્વિદા!’ — રવીન્દ્ર પારેખ
- વિશેષણોની પુષ્પવર્ષા — પ્રવીણ પંડ્યા
* સપ્તપદી (ઈ. ૧૯૮૧)માંથી
- ‘છિન્નભિન્ન છું’ વિશે — લાભશંકર ઠાકર
- ‘શોધ’ — અંગે એક શોધસફર — સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર
- ‘સ્વપ્નોને સળગવું હોય તો—’ વિશે — ચંદ્રકાન્ત શેઠ
- ‘પંખીલોક’: ગુજરાતી સમગ્ર કવિતાનું એક ચિરંજીવ શૃંગ — ચંદ્રકાન્ત શેઠ
- ઉમાશંકરભાઈનાં મુક્તકો-લઘુકાવ્યોનું ભાવવિશ્વ — એક આસ્વાદ — યૉસેફ મેકવાન
- ઉમાશંકરની કવિતાવિષયક આસ્વાદનિષ્ઠ વિવેચનલેખો — કિશોર વ્યાસ